WKOD-Tuisblad | Tot u diens | Ministerie | WKOD se A-Z-Soekgids

TAALBELEID VIR PRIMêRE SKOLE
IN DIE WES-KAAP
November 2002
This document is also available in English:  Language Policy in the Primary Schools of the Western Cape


INHOUDSOPGAWE

  1.  Afkortings, definisies en verklarings
  2.  Uitvoerende opsomming
  3.  Voorwoord
  4.  Inleiding
  5.  Bevindings: Navorsingstake 1 tot 6
  6.  Aanbevelings
  7.  Slotsom
  8.  Aanbevole implementeringsplanne
  9.  Die voorgestelde invoer van 'n Derde Taal
10.  Bylae: Navorsingsverslae | Taakspanlede | Advieskomiteelede
(Hierdie dokument is aangepas vir gebruik via die Internet.  Laas opgedateer op 4 Februarie, 2003)

Die Wes-Kaap Onderwysdepartement verwelkom enige kommentaar oor die verslag.  Kyk hier vir verdere inligting.


Bevindings

Blitsskakel na: Taak 1: Moedertaalonderrig | Taak 2: Implikasies vir beleid: menslike, finansiële en ander bronne word benodig
Taak 3(a): Kurrikulumraamwerk en assesseringstrategieë | Taak 3(b): Status en rol van SA Gebaretaal vir Dowes
Taak 4: Beskikbaarheid van bronne en fasiliteite | Taak 5: Taalgesindhede en -persepsies binne gemeenskappe
Taak 6: Wetlike en administratiewe regte en verpligtinge

Hierdie afdeling van die Verslag bestaan uit 'n opsomming van die belangrikste bevindings wat uit elkeen van hierdie navorsingstake gespruit het. Hierdie en ander (sekondêre) bevindings word breedvoeriger uiteengesit in die individuele Navorsingsverslae I tot VI. (nie by hierdie weergawe van die dokument ingesluit nie).

Navorsingstaak 1: Moedertaalonderrig (sien Navorsingsverslag I)

'n Opsomming is gemaak van verslae oor die belangrikste navorsingsprojekte rakende taalmedium in die onderwys. Gebiede wat bestudeer is, sluit Noord- en Suid-Amerika, Wes- en Oos-Europa, Indië en Suid-Oos Asië, die res van Afrika en Suid-Afrika in. 'n Paar van die belangrikste bevindings en sleutelvoorstelle van algemene belang vir taalmedium in die onderwys word hieronder uiteengesit:

  1.1

Op empiriese sowel as a priori-gronde is daar eenstemmigheid by alle navorsers dat moedertaalonderwys (= T1-medium = MTO) kognitiewe voordele vir skoolleerders inhou, veral in die eerste jare van die primêre skool. Die meeste navorsing steun die stelling dat tweetalige onderwys veelvuldige kognitiewe voordele bo eentalige onderwys bied. Op die meeste kan gesê word dat daar geen getuienis is dat kinders in tweetalige programme (= MT + T2) enigsins skade ly, kognitief benadeel of akademies hulle in 'n risikosituasie bevind wanneer hulle met kinders in eentalige T1-programme vergelyk word nie.

  1.2

Sommige navorsers stel dit onomwonde en die meeste ander impliseer dat MTO goed is vir kinders se selfwaarde en identiteit. Kinders toon verhoogde en lewendiger deelname aan klaskameraktiwiteite. Hulle vlakke van selfversekerdheid neem toe, en so ook hulle kritieke verbintenis met die onderwyser/opvoeder. Aan die ander kant toon kinders regoor die wêreld wat in 'n onderwysstelsel waar die T2 gebruik word, gedompel is 'n lae selfbeeld en 'n verlies aan selfversekerdheid.

  1.3

Die meeste moderne navorsing bevestig die stelling dat 'n deeglike grondslag in die moedertaal die leer van addisionele tale makliker maak. Dit ondersteun ook die aanvoeling dat kinders wat verplig is om deur middel van 'n onbekende taal te leer in die meeste gevalle erg benadeel word en nie kan byhou nie. Die paar studies wat suksesvolle leer via die T2 in die vroeë jare aandui, (verskillende vorms van algehele blootstelling) het betrekking op middelklaskontekste waar die betrokke gemeenskap, onder andere, hoë waarde aan die T1 heg. Die leerders het gewoonlik as hulle T1 'n kragtige taal soos Engels, Frans of Russies waarvan die status nie bedreig word nie, en onderwysers is baie goed opgelei.

  1.4

Navorsing dui daarop dat die meeste kinders ten minste 12 jaar benodig om goed onderleg in die T1 te word. Daar is 'n implisiete behoefte aan 'n minimum van 7 jaar primêre skoolonderrig in die T1, maar die invoer van die L2 kan op 'n baie buigsame wyse gehanteer word. Kwaliteit, en nie kwantiteit van blootstelling aan die T2 nie, is deurslaggewend by die aanleer van die addisionele taal. Die tydstip waarop die T2 ingevoer word, is nie so belangrik nie as dat daar die nodige getal taalonderwysers, geskikte materiaal en bronne, goeie gesindhede van die onderwysers en ouers, en die behoefte om die leerervaring genotvol vir die kinders te maak, moet wees.
terug na Blitsskakels | Inhoudsopgawe

Geletterdheidsleer vir tweetalige onderwys (dubbelgeletterdheidsleer):

  1.5

Navorsing bewys dat geletterdheidsoordrag oor tale heen plaasvind. Om eers te leer lees in die moedertaal maak dit makliker om in 'n addisionele taal te lees (en te skryf) (opeenvolgende dubbelgeletterdheid). Om egter te leer lees en skryf in twee tale gelyktydig (simultane dubbelgeletterdheid) is heeltemal uitvoerbaar in sekere kontekste, veral in stedelike omgewings waar die addisionele taal oor baie bronne beskik en 'n hoë status geniet (dus 'n populêre taal is) en kinders baie daaraan blootgestel word.

  1.6

Navorsing het aan die lig gebring dat Vrye Vrywillige Lees (waar 'vryelik' gelees word vir ontspanning of vir inligting) grootliks geïgnoreer word in beide eerste- en tweedetaalgeletterdheidsprogramme. Navorsing oor die uitwerking hiervan op leer dui op beter leesbegrip, skryfstyl, woordeskat, spel en grammatikale ontwikkeling as wanneer onderwys grootliks of uitsluitlik deur middel van direkte onderrig plaasvind.
terug na Blitsskakels | Inhoudsopgawe

Koste

  1.7

Alhoewel slegs 'n paar van die navorsingsprojekte spesifiek ingegaan het op die kwessie van die koste van MTO/tweetalige onderwys, het hulle almal tot die gevolgtrekking gekom dat dit 'n wanbegrip is om te dink dat tweetalige onderwys duurder is as onderrig deur medium van die T2. Betekenisvol hier is die aanduiding dat die salariskomponent van die onderwysbegroting wat gewoonlik die grootste kategorie uitmaak (meer as 85% in die meeste gevalle in Suid-Afrika) konstant bly vir die meeste kontekste waar MT-gebaseerde tweetalige onderwys ingevoer word.

LW: Enige hervorming sal vanselfsprekend groot aanvanklike beleggings vereis. Om MT-gebaseerde tweetalige onderwys in te voer sal ook nie in hierdie opsig 'n uitsondering wees nie. Die aspek van "koste" moet egter gesien word binne ekonomiese en sosiale konteks.
terug na Blitsskakels | Inhoudsopgawe

Navorsingstaak 2: Implikasies vir beleid: menslike, finansiële en ander bronne word benodig (sien Navorsingsverslag II)

'n Omvattende vraelys is ontwikkel deur die Kurrikulumbeplanningseenheid van die WKOD in samewerking met PRAESA en die Skole-ontwikkelingseenheid van UK, en is uitgestuur na 1151 skole in die provinsie. Van hierdie skole het 31.5% gereageer. Dit is beskou as 'n geldige steekproef en 'n betroubare aanduiding van provinsiale norme. 'n Opvolg- kwalitatiewe onderhoudsproses is gevolg met 'n steekproef skole wat gereageer het. Die belangrikste relevante bevindings word hieronder gegee:

Taalprofiel van leerders

  2.1

Wat die verspreiding van huistale betref, het die meerderheid van die leerders in die steekproef Afrikaans as huistaal (HT), hetsy as enigste taal (50%) of in kombinasie met Engels (8%) of Xhosa (0.5%). Die totale gekombineerde syfer is baie na aan die 2001- WKOD OBIS-syfer van 57% Afrikaans HT-sprekers oor alle skole in die provinsie heen.

Engels is die HT van meer as 'n kwart van die leerders in die steekproef, hetsy as die enigste HT (26%) of in tweetalige kombinasies met Afrikaans (8%) of Xhosa (2.5%). Die totaal van 37% dui daarop dat Engels die tweede grootste HT in die provinsie is. Hierdie syfer is byna dubbeld so groot as vir Engels-HT-sprekers soos in die 2001- WKOD OBIS-databasis vir skole aangedui (19%). Een verklaring vir hierdie teenstrydigheid is dat daar uit stedelike gebiede beter reaksie op die vraelys was.

Xhosa word as 'n HT gepraat deur 15% van ons steekproef, óf as enigste taal (12%) óf in kombinasie met Engels (2%) of Afrikaans (0.5%). Hierdie syfer is laer as die 2001- WKOD OBIS-syfer vir Xhosa-HT (23%), en kan toegeskryf word aan die betreklike lae aantal eks-DOO skole wat op die vraelys gereageer het.

  2.2

Ongeveer 11% van die leerders in die steekproef het twee huistale, meestal in die Afrikaans/Engels-kombinasie. Gesien in die lig van die demografiese veranderings wat die provinsie tans ervaar, is dit waarskynlik dat hierdie tendens sal toeneem.

  2.3

Meer as een derde van die Xhosa-sprekende leerders in ons steekproef (12 475 uit 36644, of 34%) is tans ingeskryf in nie-eks-DOO-skole. Dit verteenwoordig 'n groot demografiese verskuiwing in 'n skoolstelsel wat reeds onder druk verkeer. Die omgekeerde is NIE waar NIE in die geval van die baie klein aantal Xhosa-sprekende leerders (4%) wat eks-DOO-skole bywoon. Hierdie leerders kan sprekers van ander Afrikatale wees wat nie by hierdie navorsing ingesluit is nie.

  2.4

Terwyl die meeste leerders (53%) in die steekproef in eks-HvV-skole is, is die gemiddelde getal leerders per skool, soos te wagte was, die hoogste in eks-DOO-skole (841), gevolg deur eks-KOD-skole (549) en eks-HvV-skole (488). Dit dui op oorbevolking in eks-DOO-skole en 'n groot aantal kleiner (plaasskole ingesluit) eks-HvV-skole.
terug na Blitsskakels | Inhoudsopgawe

Taalprofiel van opvoeders

  2.5

Daar is oor die algemeen in elke eks-KOD-skool agt SBL-poste, gewoonlik oorwegend in primêre skole. Van hierdie is 83% taalleerkragte. Dit sou 'n aanduiding kon wees van die swaai na Engels as onderrigmedium wat skynbaar na vore kom. In die eks-DOO-skole is daar een SBL-pos vir elke tweede skool, weereens hoofsaaklik in primêre skole. Dit lyk asof eks-HvV-skole een SBL-pos per skool in primêre skole het en hulle is byna almal poste vir taalleerkragte.

  2.6

Dit blyk dat byna die helfte van alle Xhosa-sprekende opvoeders NIE in hulle huistaal onderwys gee nie. Dit beteken dat hulle

  • gebruik word om taalondersteuning aan Xhosa-sprekende leerders in Engels-/ Afrikaansmedium klasse te gee, of

  • Xhosa as 'n tweede addisionele taal (Ad2) aan Engelssprekende leerders onderrig, of

  • ander vakke as tale in Engels of Afrikaans onderrig, of

  • eenvoudig onderbenut word.


  2.7

Nie een van die opvoeders wat deel van hierdie ondersoek uitgemaak het, is formeel opgelei om tweetalige onderrig te gee nie, hetsy in die tipiese Afrikaans/Engels-kombinasie soos in eks-KOD- en ex HvV-skole, of in die Xhosa/Engels-kombinasie kenmerkend van eks-DOO skole. Dit is die besliste mening van die navorsers dat die gehalte van leer en onderrig in verskeie van die skole wat besoek is, vanweë die opvoeders se relatiewe gebrek aan opleiding in die TLO en/of in die huistaal van leerders, onder andere, ingeboet word. Anders gestel, opvoeders is in baie gevalle as gevolg van taalgebreke en ten spyte van formele (vak-) kwalifikasies, oneffektief. Inligting oor onderwysers se kwalifikasies toon dat slegs 'n paar onderwysers in werklikheid oor 'n taalkwalifikasie in Xhosa beskik.

  2.8

Baie min Xhosa-sprekende onderwysers is tans in diens van eks-KOD en eks-HvV skole. Daar het nie enige merkbare herontplooiing van Xhosa-sprekende onderwysers oor die ou rassegrense heen plaasgevind nie, en die gevolglike wanaanpassing tussen leerders, opvoeders en taal het ernstige kommunikasie- (en gepaardgaande) probleme in die voormalige 'gekleurde' en 'wit' skole tot gevolg gehad.
terug na Blitsskakels | Inhoudsopgawe

Taalbeleid in skole

  2.9

Die taalbeleidterrein op skoolvlak is baie kompleks en kan nie maklik gekategoriseer word nie. Beskrywings soos "dubbelmedium-" en "parallelmedium-"onderwys word tans gebruik om 'n reeks van wyduiteenlopende praktyke te dek. Inrigtings wat as "parallelmedium" bekend staan, het dikwels ook dubbelmediumklasse vir sommige grade of in sommige leerareas en omgekeerd. Sommige skole klassifiseer hulleself dan ook as "dubbel-/parallelmedium-" inrigtings. Verder wil dit skyn asof die benamings "dubbel"- en "parallel"- nie eks-DOO-skole pas nie. Teoreties is die amptelike benadering een van "vermindering" ('n verminderde rol vir die MT as TLO), dog in die praktyk word skole gekenmerk deur 'n nie-amptelike (mondelinge) gebruik van die MT vir leer- en onderrigdoeleindes. Hierdie neiging tot die feitlik bedekte gebruik van die MT duur voort ten spyte van die TOB-bepalings rakende veeltaligheid.

  2.10

Die TOB word nie in skole toegepas nie, en die etos van "bykomende veeltaligheid" is in werklikheid verlore.

  2.11

Tussen 40% en 50% van skole in die steekproef het nie 'n geskrewe taalbeleid nie. 60% van die skole met 'n geskrewe taalbeleid het egter aangedui dat die beleid goedgekeur is deur die SBL wat blykbaar aansienlik meer invloedryk in hierdie rol is as die personeel of die breër ouergemeenskap. Wat egter baie duidelik blyk, is dat skole oor al die eks-departemente heen 'n ontsettende behoefte het aan ondersteuning in taalbeleidsformulering en -implementering.
terug na Blitsskakels | Inhoudsopgawe

Taalpraktyk in skole

  2.12

'n Aansienlike minderheid van skole (14%) het in die afgelope dekade hulle taal van onderrig verander. Daar word beweer dat oueraandrang om Engels en veranderende leerderdemografie hier die vernaamste aanleidende oorsake is.

  2.13

Taalpraktyk op skoolvlak word grootliks bepaal deur kontekstuele faktore soos bronne, demografiese verskuiwing, ouervoorkeure en die taalbevoegdhede van opvoeders. Baie van hierdie gebruike is opvoedkundig gesond, veral in skole met goeie bronne en goedgekwalifiseerde opvoeders. Gebrek aan skakeling tussen Kurrikulum 2005 en die TOP is egter oral duidelik, aangesien opvoeders wat vir eersgenoemde opgelei is, onbekend is met laasgenoemde. Dit is veral tragies in eks-DOO-skole waar opvoeders steeds glo dat amptelike taalbeleid misken word deur die gebruik van die primêre taal (Xhosa) vir leer- en onderrigdoeleindes.

  2.14

UBO-assesseringsvereistes vir taalvakke het die lewe vir opvoeders in "gemengde" klasse baie moeilik gemaak, veral waar leerders nie vaardig is in die TLO of die addisionele taal nie. Assessering bly steeds een van die mees veeleisende aspekte van die lewe vir alle opvoeders in dubbel- en parallelmediumskole. Groot klasse bemoeilik pogings tot deurlopende assessering, veral ten opsigte van individuele mondelinge punte. Die gevolg is dat leerders se mondeling soms in groepe geassesseer word om te voldoen aan K2005-vereistes.
terug na Blitsskakels | Inhoudsopgawe

Navorsingstaak 3(a): Kurrikulumraamwerk en assesseringstrategieë (sien Navorsingsverslag III)

Die bevindings wat hieronder uiteengesit word, is gehaal uit 'n verslag wat deur die WKOD se Kurrikulumbeplanningseenheid opgestel is. Die brontekste vir hierdie Verslag het 'n wye verskeidenheid relevante beleidsdokumente gedek, o.a. die Hersiene Nasionale Kurrikulumverklaring (graad R tot 9, 2002), die Taal-in- Onderwysbeleid en die TOB-implementeringsplan (November 2001), en Onderwyswitskrif 6 (Behoeftes van Spesiale Onderwys). Die Suid-Afrikaanse Grondwet (Wet 108 van 1996) en die SA Skolewet (Wet 84 van 1996) is ook geraadpleeg.

Kurrikulumraamwerk

  3.1

Die Departement van Onderwys se TOB, wat op skole van toepassing is, erken die kritieke belangrikheid van die moedertaal as die taal van die hart en die haard. Dit bevorder ook additiewe veeltaligheid. Dit beteken dat leerders addisionele tale moet aanleer terwyl hulle hulle huistale handhaaf en ontwikkel. Additiewe veeltaligheid maak dit vir leerders moontlik om ingewikkelde vaardighede aan te leer, soos om in hulle sterkste taal te lees en te skryf. Hulle is dan daartoe in staat om hierdie vaardighede op hulle addisionele tale oor te dra.

  3.2

Die kurrikulumhervormings in die vorm van die Hersiene Nasionale Kurrikulumverklaring vir Kurrikulum 2005 erken die belangrikheid van moedertaalonderrig vir effektiewe leer. In die Algemene Onderwys- en Opleidingsband ontwikkel die leerder 'n deeglike kennis van sy of haar moedertaal/huistaal, wat 'n gesonde basis vorm vir die aanleer van addisionele tale. Dit word aanbeveel dat leerders se moedertaal/huistaal waar moontlik vir leer en onderrig gebruik moet word. Dit is besonder belangrik in die Grondslagfase waar kinders leer om te lees en te skryf.

  3.3

Waar leerders die oorgang moet maak van hulle huistaal na 'n addisionele taal as die taal van leer en onderrig, moet die volgende versigtig beplan word:

  • Die addisionele taal moet as 'n vak in graad 1 ingevoer word.

  • Die huistaal moet so lank as moontlik gelyklopend met die addisionele taal gebruik word.


  3.4

Die Taalleerarea is in ooreenstemming met die Onderwysdepartement se Taal-in-onderwysbeleid. Hierdie beleid dra die verantwoordelikheid van die keuse van 'n skooltaalbeleid wat geskik is vir hulle omstandighede en in ooreenstemming is met die beleid van additiewe veeltaligheid, aan skoolbeheerliggame oor. Die Taalleerareaverklaring voorsien 'n kurrikulum wat enige besluit wat deur 'n skool in hierdie verband gemaak word, ondersteun. Dit volg 'n additiewe benadering tot veeltaligheid:

  • Alle leerders leer hulle huistaal en ten minste een addisionele amptelike taal.

  • Leerders word vaardig in hulle addisionele taal, terwyl hulle huistaal gehandhaaf en ontwikkel word.

  • Alle leerders moet teen die einde van die Algemene Onderwys- en Opleidingsband 'n Afrikataal vir 'n minimum van drie jaar bestudeer het. In sommige gevalle kan dit as 'n tweede addisionele taal aangeleer word.

terug na Blitsskakels | Inhoudsopgawe

Assesseringstrategieë

  3.5

Die huistaal, eerste en tweede addisionele tale word op verskillende wyses benader:

  • In ooreenstemming met die Huistaalassesseringstandaarde word aanvaar dat wanneer leerders skool toe kom, hulle reeds die taal kan verstaan en praat. Hulle ondersteun die ontwikkeling van hierdie vaardigheid, veral ten opsigte van verskeie soorte geletterdheid (lees-, skryf-, visuele en kritiese geletterdheid). 'n Stewige kurrikulum bied ondersteuning aan die taal van leer en onderrig.

  • Vir die aanleer van die eerste addisionele taal word aanvaar dat leerders nie noodwendig enige kennis van die taal het wanneer hulle skool toe kom nie. Die kurrikulum begin met die ontwikkeling van die leerders se vermoë om die taal te verstaan en te praat. Geletterdheid bou op hierdie basis voort. Leerders is in staat om die geletterdhede wat hulle in hulle huistaal verwerf het, oor te dra na hulle eerste addisionele taal. Die kurrikulum bied sterk ondersteuning aan daardie leerders wat hulle eerste addisionele taal as 'n taal van leer en onderrig sal gebruik. Teen die einde van graad 9 behoort hierdie leerders in staat te wees om hulle huistaal en eerste addisionele taal doeltreffend en met selfvertroue te kan gebruik vir 'n verskeidenheid van doeleindes, insluitende leer.

terug na Blitsskakels | Inhoudsopgawe

Navorsingstaak 3(b): Status en rol van SA Gebaretaal vir Dowes

  3.6

Deur 'n aantal sleutelbepalings erken die Suid-Afrikaanse Grondwet basiese menseregte vir alle burgers. Hierdie bepalings hou verband met gelykberegtiging, gelykheid, niediskriminasie en taal. In soverre dit gelykberegtiging en gelykheid betref, het elke persoon die reg tot basiese onderwys, insluitende volwassene basiese onderrig.

  3.7

'n Ander sleutelbepaling in die Grondwet hou verband met diskriminasie. Die Grondwet bepaal onder andere die volgende:

"Die staat mag nie, regstreeks of onregstreeks, onbillik teen iemand diskrimineer op een of meer gronde nie, met inbegrip van ras, geslagtelikheid, geslag, swangerskap, huwelikstaat, etniese of sosiale herkoms, kleur, seksuele oriëntasie, ouderdom, gestremdheid, godsdiens, gewete, oortuiging, taal en geboorte.".

Daarom is alle openbare owerhede, wat die Ministerie van Onderwys insluit, verplig om die vereistes wat in die Grondwet erken word, te verdedig en om aandag te gee aan die probleme wat deur dowe studente ervaar word.

  3.8

Die Grondwet erken en verleen beskerming aan Gebaretaal. Die basiese bepalings in hoofstuk 1 van die Grondwet sluit in die verantwoordelikheid van die pan-Suid-Afrikaanse Taalraad om toestande vir die ontwikkeling en gebruik van alle amptelike tale, insluitend die Khoi-, Nama- en Santale, sowel as Gebaretaal, te skep en te bevorder.

  3.9

Die Witskrif, wat 'n verskuiwing in die rigting van inklusiewe onderwys reflekteer, verskaf ook 'n realistiese en uitvoerbare plan vir die implementering van 'n inklusiewe onderwys- en opleidingstrategie. Hierdie plan kan die vereistes vir SA Gebaretaal akkommodeer.

  3.10

Tans is baie min onderwysers van dowe studente in staat om onderrig in Gebaretaal te gee. Gevolglik is dowe studente dikwels verplig om die sogenaamde "orale" (mondelinge) of gebare-ondersteunde taal as onderrigtaal te gebruik. Daar is ook op tersiêre vlak baie min Gebaretaaltolke.

  3.11

Die gevolge van segregasiepraktyke van die verlede blyk uit die volgende anomalieë:

  • 30% van alle dowe volwassenes is funksioneel ongeletterd as gevolg van ontoereikende opvoedkundige praktyke.

  • Ongeveer 65% van alle dowe volwassenes is werkloos.

  • Die oorgrote meerderheid dowe kinders het nooit skoolgegaan nie of in 'n baie laat stadium begin skoolgaan.

  • Bronne is nie op gelyke wyse oor alle sektore van die bevolking versprei nie as gevolg van die praktyke van die verlede.

  • Dowe mense is geskiedkundig uitgesluit van besluitnemings- en selfbeskikkingsaktiwiteite.

terug na Blitsskakels | Inhoudsopgawe

Navorsingstaak 4: Beskikbaarheid van bronne en fasiliteite (sien Navorsingsverslag IV)

Die volgende bevindings spruit voort uit onderhoude wat met geselekteerde belanghebbendes soos skrywers, uitgewers, HOI-bestuurders, taalpraktisyns en WKOD-kurrikulumadviseurs gevoer is. Ander databronne het 'n analise van response op 'n vraelys, besoeke aan onderrigterreine en inspeksies van fasiliteite in die provinsie ingesluit.

Opleidingsfasiliteite vir Taalkundiges

  4.1

Die Buro vir die Woordeboek van die Afrikaanse Taal (WAT) is betrokke by die saamstel van woordeboeke, nie alleenlik vir Afrikaans nie, maar ook vir Afrikatale. Hulle reël werkswinkels en indiensopleiding. Die WAT is nou 'n nasionale bron in die sin dat dit nie meer slegs na die belang van Afrikaanssprekendes omsien nie. Die drie universiteite in die Wes-Kaap is, deur hulle onderskeie departemente van Afrikatale, goed ingerig om 'n strategiese plan te ontwerp wat die werk wat deur die WAT onderneem word, volhoubaar maak.

  4.2

Daar is ervare en goed gekwalifiseerde taalkundiges verbonde aan al drie universiteite en albei technikons in die Wes-Kaap. Sommige van hulle werk reeds nou met die African Languages Association of Southern Africa (ALASA) en ander akademiese verenigings saam. Ten minste twee van die plaaslike universiteite bied gestruktureerde kursusse in vertaalstudie, tolkwerk en leksikografie aan. Elders in Suid-Afrika bied verskeie universiteite en technikons voorgraadse diplomas en grade, of nagraadse diplomas en grade met gepaste spesialiserings aan.

  4.3

Die WKOD is potensieel goed voorsien van bronne op die gebied van die onderrig van tolke vir diens binne departementele strukture. Gelukkig is die Nasionale Parlement en ook die Provinsiale Wetgewer in Kaapstad gesetel. Die Onderwysdepartement kan, wat vertaling en redigering betref, baat by die kundigheid in sommige nasionale en provinsiale staatsdepartemente.

  4.4

Die vyf belangrikste uitgewersmaatskappye in die Wes-Kaap beskik oor fasiliteite vir die opleiding van vertalers van handboeke en ander leermateriaal. Hulle is: Oxford University Press (OUP); Maskew Miller Longman (MML); Juta; Nasou Via-Africa en New Africa Books (NAB). (NAB beweer egter dat hulle oor beperkte bronne beskik, maar wat personeel betref, kan hulle van nut wees.) Hierdie taak moet deur tersiêre inrigtings gekoördineer word om probleme tussen kommersiële uitgewerye te voorkom.

  4.5

Strukture soos die pan-Suid-Afrikaanse Taalraad (PANSAT), die Wes-Kaapse Taalkomitee, die Nasionale Taaldiens en die Xhosa Taalraad is in 'n goeie posisie om hulp te verleen wanneer dit benodig word.
terug na Blitsskakels | Inhoudsopgawe

Opleidingsfasiliteite vir opvoeders

  4.6

Daar is vyf hoër onderwysinrigtings (HOI's) in die provinsie, elk met 'n onderwysfakulteit of -skool. Almal lei nie tans onderwysstudente professioneel op nie, en dié wat dit wel doen, byvoorbeeld die Kaapse Technikon, ervaar probleme met die vul van beskikbare plekke. Die stand is dus dié van onderbenutte kapasiteit.

  4.7

Die vyf HOI's het die kapasiteit en is goed toegerus om kursusse vir die professionele ontwikkeling en heroriëntering van diensdoende onderwysers, wat taalinhoud sowel as didaktiek betref, aan te bied. Die WKOD het boonop 'n gespesialiseerde fasiliteit in Kuilsrivier (die Kaapse Onderwysinstituut wat gehuisves word in die voormalige Wes-Kaap Onderwyskollegegebou) vir korttermynkursusse en opleidingsessies. Kursusse word deur die kernpersoneel van die Instituut, of deur NROO's onder kontrak aangebied.

  4.8

Die WKOD se kurrikulumadviseurs is 'n waardevolle bron van inligting, soos blyk uit die goeddeurdagte idees van diegene met wie onderhoude gevoer is. Hulle ervaring, kundigheid en toeganklikheid tot opvoeders by die skole kan besluite oor hoe hierdie implementering geïnisieer en volgehou kan word, fasiliteer.
terug na Blitsskakels | Inhoudsopgawe

Produksie en verskaffing van leerstof

  4.9

Daar is gevind dat gevestigde uitgewersmaatskappye meer paraat en beter ingerig is as opkomende uitgewers. Hulle is egter almal gewillig om 'n integrerende deel te vorm van enige inisiatief wat hulle unieke bydrae sou benodig. Hulle bereidheid is egter gekoppel aan die verwydering van vorige hindernisse, soos swak kommunikasie, onmoontlike keerdatums en die niehonorering van bestellings vir leerondersteuningsmateriaal. Hulle glo dat die hindernisse nie onoorkoomlik is nie en uit die weg geruim kan word deur uitgewers en verskaffers by 'n breë beplanningsproses te betrek.
terug na Blitsskakels | Inhoudsopgawe

Navorsingstaak 5: Taalgesindhede en -persepsies binne gemeenskappe (sien Navorsingsverslag Va en Vb)

Kwantitative navorsingsmetodologie is aangewend vir die Taalgesindhedeondersoek. 'n Analise is gedoen van data afkomstig van vraelyste en onderhoude met 750 verteenwoordigende respondente in die groter metropolitaanse gebied, dorpe van gemiddelde grootte en klein dorpies oor die provinsie heen versprei. Kwalitatiewe inligting is verkry van semigestruktureerde vergaderings gehou met 30 verteenwoordigende respondente in elk van drie geografiese areas, naamlik Kaapstad Metropool, George en Ceres. Die resultate van die kwantitatiewe en kwalitatiewe prosesse is vergelyk en gerekonsilieer. Die bevindings word hieronder opgesom:

Moedertaalonderrig

  5.1

Die resultate van beide die taalgesindhedeondersoek en die kwalitatiewe navorsing toon duidelik dat die primêre skole in die Wes-Kaap 'n positiewe gesindheid teenoor moedertaalonderrig in graad 1 - 7 openbaar. Die meeste respondente in die kwalitatiewe ondersoek hou vol dat daar 'n direkte verband is tussen akademiese prestasie en die onderrigmedium. Die meeste respondente voel dat diegene wat moedertaalonderrig ontvang beter presteer en dat leerders wat in 'n tweede of derde taal onderrig word, dikwels skoolverlaters word.

  5.2

Die navorsing dui op 'n positiewe houding teenoor Engels as 'n TLO onder 'n klein groepie Xhosa-sprekendes wat glo dat Engels as 'n internasionale taal en 'n taal van die korporatiewe wêreld geleenthede bied vir sosiale vooruitgang.
terug na Blitsskakels | Inhoudsopgawe

Veeltaligheid

  5.3

Die navorsing toon dat die meeste respondente veeltaligheid as noodsaaklik vir onderwys en ekonomiese bemagtiging, verbeterde kommunikasie-vaardighede en nasiebou beskou. Die meeste respondente is ten gunste daarvan dat hulle kinders 'n derde taal in die primêre skool aanleer en dat volwassenes die geleentheid gebied word om 'n derde taal aan te leer om begrip te fasiliteer. Die meerderheid huldig die opinie dat tweede en derde tale as vakke in graad 1 tot 7 in primêre skole in die Wes-Kaap aangebied moet word. Tans ken of leer die meeste Afrikaans- en Engelssprekende leerders egter nie Xhosa nie.

  5.4

Navorsing dui ook daarop dat sommige huishoudings meer as een taal tuis praat. Die ontwikkeling van 'n taalstrategie of taalonderrig moet egter gebaseer wees op die moedertaal van die kinders en hulle ouers.
terug na Blitsskakels | Inhoudsopgawe

Taalgesindhede

  5.5

Die uitkomste van die vraag oor taalgesindhede dui op 'n positiewe houding teenoor Engels in die openbare sfeer. Dit word toegeskryf aan die dominansie van Engels in hoë statussfere. Die navorsing toon dat die dominansie van Engels in die private sfeer tot 'n paar persentasiepunte (7%) bokant Afrikaans verminder het. Die syfer vir Xhosa neem eweredig toe met die aantal Xhosa-sprekendes. In die sfeer van populêre kultuur word Engels weereens hoër aangeslaan as Afrikaans of Xhosa 11 .

  5.6

'n Persentasie van die respondente in die kwalitatiewe ondersoek toon negatiewe gevoelens teenoor Afrikaans, en tot 'n mindere mate teenoor Xhosa, en positiewe gevoelens teenoor Engels. Respondente plaas die blaam vir hulle taalkeuses, voorkeure en gesindhede op die vorige politieke bedeling, verpligte skoolkurrikulums, die status wat aan die tale toegeskryf word en hulle blootstelling aan die tale.
terug na Blitsskakels | Inhoudsopgawe

Navorsingstaak 6: Wetlike en administratiewe regte en verpligtinge (sien Verslag VI)

Die bevindings wat hieronder kortliks uiteengesit word, spruit voort uit 'n studie van die SA Skolewet (Wet 84 van 1996), die nasionale Taal-in-Onderwysbeleid uitgevaardig ingevolge artikel 3(4)m van die Wet op Nasionale Onderwysbeleid (Wet 27 van 1996) die Norme en Standaarde rakende Taalbeleid gepubliseer ingevolge artikel 6(1) van die SA Skolewet, die TOB-Implementeringsplan (2001) en die Wes-Kaapse Provinsiale Wet op Skoolonderwys (Wet 12 van 1997).

Regskundig: Moedertaalonderrig (Huistaalonderrig)

  6.1

Alle tersaaklike huidige wetgewing, soos byvoorbeeld die Grondwet (Wet 108 van 1996), die SA Skolewet (Wet 84 van 1996) en die Wes-Kaapse Provinsiale Wet op Skoolonderwys (Wet 12 van 1997) maak voorsiening vir moedertaalonderrig. Die leerder het die reg om te kies in watter taal hy of sy onderrig wil word, en daar is meganismes om hierdie reg af te dwing. Alhoewel huidige wetgewing die leerder se regte op moedertaalonderrig erken, is hierdie regte afhanklik van 'n aantal faktore soos uitvoerbaarheid en begrotingsbeperkings.

  6.2

Die Departement het volle mag om nuwe wetgewing daar te stel om huistaalonderrig verpligtend te maak. Alhoewel artikel 6(2) van die SA Skolewet (Wet 84 van 1996) daarvoor voorsiening maak dat die bestuursliggaam van 'n openbare skool die taalbeleid van die skool kan bepaal, is hierdie reg ondergeskik aan die Grondwet, die SA Skolewet en enige toepaslike provinsiale wet. Die Wes-Kaapse Provinsiale Wet op Skoolonderwys (Wet 12 van 1997), artikel 3, subartikels (1) en (2) maak daarvoor voorsiening dat die Lid van die Uitvoerende Raad, van tyd tot tyd, waar nodig, die beleid kan bepaal wat ten opsigte van onderwys in provinsiale skole gevolg moet word binne die raamwerk van die volgende beginsels, naamlik dat elke leerder die reg op moedertaalonderrig sal hê, wat die reg insluit om sy of haar moedertaal as vak te neem, in soverre dit redelik uitvoerbaar is.
terug na Blitsskakels | Inhoudsopgawe

Addisionele tale

  6.3

Huidige wetgewing laat die Departement toe om die beleid te implementeer waar drie tale verpligtend is, aangesien dit in ooreenstemming is met die Grondwet, die SA Skolewet en die Wes-Kaapse Provinsiale Wet op Skoolonderwys.

  6.4

Huidige wetgewing maak voorsiening vir verpligte taalvakke sowel as moedertaalonderrig. Regulasies uitgevaardig ingevolge artikel 3(4)(m) van die Wet op die Nasionale Onderwysbeleid wat betrekking het op die beleid van tale as vakke, staan 'n minimum getal vereiste vakke in elke graad voor. Dit bepaal nie 'n maksimum getal tale as vakke nie, om dit sodoende in ooreenstemming te hou met die leerder se regte ingevolge die Grondwet sowel as die doelstellings van die Taal-in-Onderwysbeleid.

  6.5

Die Taal-in-Onderwysbeleid, uitgevaardig ingevolge artikel 3(4)(m) van die Wet op Nasionale Onderwysbeleid, 1996, bevestig dat die reg om die taal van leer en onderrig te kies gesetel is in die individu, maar dui aan dat hierdie reg uitgeoefen moet word binne die raamwerk van die onderwysstelsel se verpligting om veeltaligheid te bevorder.
terug na Blitsskakels | Inhoudsopgawe

Pligte van die Provinsiale Onderwysdepartement (Administratief)

  6.6

Waar daar minder as 40 versoeke in graad 1 tot 6 (of minder as 35 versoeke in graad 7 tot 12) is om onderrig in 'n bepaalde graad in 'n taal wat nie reeds deur die skool in 'n besondere skooldistrik aangebied word nie, sal die hoof van die provinsiale onderwysdepartement bepaal hoe daar aan die behoeftes van daardie leerders voldoen kan word.

  6.7

In die geval van 'n nuwe skool bepaal die beheerliggaam van die skool in oorleg met die betrokke provinsiale gesag die taalbeleid van die nuwe skool in ooreenstemming met regulasies uitgevaardig ingevolge artikel 6(1) van die Suid-Afrikaanse Skolewet van 1996.

  6.8

Die provinsiale departement moet wyses ondersoek waarop skaars menslike hulpbronne gedeel kan word. Dit moet ook ondersoek instel na wyses waarop alternatiewe taalonderhoudsprogramme aangebied kan word in skole en/of skooldistrikte waar addisionele onderrigtale nie voorsien of aangebied kan word in die huistaal/-tale van leerders nie. In die Wes-Kaap is dit van toepassing op sprekers van 'n Afrikataal anders as Xhosa.
terug na Blitsskakels | Inhoudsopgawe


11  Die laasgenoemde navorsing weerspieël die gesigspunt van slegs prinsipale, wat 'n verklaring kan bied vir die teenstrydigheid tussen die resultate van die PRAESA-navorsing aan die een kant (sien Verslag IIb) en die studies wat deur MSSA en SBA onderneem is.
terug na teks



Die Wes-Kaap Onderwysdepartement verwelkom enige kommentaar oor die verslag.  Kyk hier vir verdere inligting.


keer terug na: WKOD-Tuisblad | Tot u diens | Ministerie | WKOD se A-Z-Soekgids