Onderwys-Begrotingsrede 2007

Woensdag, 6 June 2007, 10h00, Provinsiale Wetgewer, Kaapstad

Versterking van dienslewering vir gehalte onderwys

Strengthening service delivery for quality education

Ukukhuthaza ngamandla ukwenziwa kweenkonzo ukuze imfundo ibe semgangathweni

Begrotingsrede van die Wes-Kaapse LUR vir Onderwys, Cameron Dugmore

Dankie, mnr die Speaker

Geagte Premier
Medelede van die Uitvoerende Raad
Geagte lede van die Provinsiale Wetgewer
Die Superintendent-generaal vir Onderwys en alle senior beamptes van die Wes-Kaapse Onderwysdepartement
Genooide gaste van die onderwysgemeenskap
Vriende en Kamerade

Mnr die Speaker, President Thabo Mbeki, het in sy 2007 Staatsrede gesê "We reiterate our call for our youth to act as a vanguard against crime, against drug abuse, against woman and child abuse; to set their sights on education and obtain scarce skills that our country requires. Our youth should take advantage of opportunities presented by government and working with the National Youth Commission, cultivate a spirit, culture and ethos of working among our people, of dedication and service to the people".

En Premier Ebrahim Rasool het in sy 2007 Provinsiale rede ons daaraan herinner dat ons 'n paar kritieke oorskakelings moet maak. "These include the transitions from policy to implementation, from strategy to programmes, from planning to delivery, from compliance to innovation and from caution to leadership."

Hierdie aanhalings onderstreep die groot verantwoordelikheid wat ons teenoor ons jeug het - as regering, arbeid, besigheid en burgerlike gemeenskap. Ons ANC-regering is in 2004 herkies met 'n mandaat om 'n volkskontrak te sluit om armoede te beveg en werk te skep. Dit bly steeds ons mandaat en in die onderwyssektor het ons 'n kritieke rol te vervul om seker te maak dat ons jeug die vaardighede, kennis, waardes en gesindhede verwerf wat nodig is om hulle eie potensiaal te ontwikkel en wat daartoe sal bydra om ons land op 'n volhoubare en gedeelde groeibaan te plaas. Gehalteonderwys vir elkeen van ons leerders sal slegs verwerklik kan word indien ons voortgaan om bronne te bestuur (finansieel en menslik) op 'n wyse wat werklike gelykberegtiging en regstelling teweeg sal bring en wanneer ons opvoeders, ouers en leerders onderrig en leer sentraal in hulle lewens sal stel.

Daar mag beslis geen tyd verspil word nie. Ons het al amper die Nasionale Kurrikulumverklaring ten volle geïmplementeer en, ten spyte van 'n paar oorblywende uitdagings, glo ek dat ons op die drumpel verkeer van kurrikulumstabiliteit. Ons moet nou aandag skenk aan kwessies van gehalte. Dit beteken groter ondersteuning aan ons onderwysers en skole deur ons Departement en vereis 'n verbintenis tot dienslewering van elke beampte.

Binne die konteks van die voortgaande staking in die onderwyssektor is die versoeking groot om moed te verloor en sinies te word. Dit mag ons nie toelaat nie. Ek glo dat ons regering ernstig daartoe verbind is om verligting te bring vir ons onderwysers en dit is noodsaaklik dat daar tot 'n ooreenkoms gekom word sodat ernstige werk kan voortgaan en die noodsaaklike aansporings waarvoor begroot is, voortgesit kan word. Tydens hierdie proses is dit nodig dat ons die wetsraamwerk sal respekteer en sal seker maak dat onaanvaarbare gedrag deur ons almal verdoem word. Kom ons beoefen die regte en vryhede wat ons verwerf het op 'n gedissiplineerde wyse.

Ons Departement lewer diens aan 947,815 leerders, 30,872 opvoeders, 1,452 openbare gewone skole, 70 skole vir leerders met spesiale behoeftes, 6 Kolleges vir Verdere Onderwys en Opleiding op 39 terreine, 112 gemeenskapsleersentrums vir volwassenes op 301 terreine en 446 gesubsidieerde preprimêre skole. Ons het 'n staatsdienspersoneel van 8 823.

Agbare lede, die uitgawe aan onderwys in die provinsie het sedert 2003/2004 toegeneem met gemiddeld 9,7% per jaar in nominale terme. Onderwys ontvang steeds die grootste deel van die beskikbare provinsiale befondsing, met 37,12% van die 2007/08 provinsiale begroting wat aan die onderwys toegedeel word. Vir 2006/07 was hierdie deel 36,7%. Die Departement se begroting groei van R7.115 biljoen in die 2006/07 hersiene begroting tot R7,685 biljoen in 2007/08 of in nominale terme met 8%.

Oor die afgelope paar jaar was daar 'n verandering in die nasionale onderwysbeleid se omgewing, gekoppel aan veranderinge in die rolle en verantwoordelikhede van die WKOD ten opsigte van die Provinsiale Groei-en-ontwikkelingstrategie en die Menslikekapitaal-ontwikkelingstrategie.

Ons moet bydra tot die oogmerke van uitgebreide toegang, die bevordering van gelykberegtiging en regstelling; die verskaffing van kennis en vaardighede, en sodoende bydra tot die stryd teen armoede en werkloosheid.

Die leerder in die klaskamer is ons grootste prioriteit. Wat dus belangrik is vir hierdie begroting, is die kwessie oor hoe sentraal die skool of leerplek is. Ons moet ons pogings en befondsing daarop fokus om ondersteuning te verskaf aan die bestuur van leerplekke, die leerders, die onderwysers en die ouers.

Ons verbintenis tot gehalteonderwys word bewys in die konstante toename in per capita-uitgawe sedert 2002/03. In die huidige finansiële jaar spandeer die Departement R6,507 per capita op openbare gewoneskoolonderwys. Dit verteenwoordig R445 meer as die nasionale gemiddeld, en is die derdehoogste in die land.

Verreweg die grootste deel van die begroting gaan na die primêre en sekondêre skoolstelsel, wat skole vir spesiale onderwysbehoeftes insluit. In die skoolstelsel word personeel toegeken volgens gelykberegtiging en ingevolge die posvoorsieningsnorme, volgens leerdergetalle soos gerapporteer, gemeenskappe se armoedegradering en vakke aangebied. Befondsing vir norme en standaarde word toegeken volgens die nasionale armoedekwintiele sodat die armste kwintiel gemiddeld ses keer meer ontvang as die kwintiel wat die minste arm is.

Ons het volgehoue groei in opvoedergetalle gesien en die totale getal onderwysposte in die provinsie aan die begin van die jaar met 500 aangevul. Alhoewel baie van ons skole in die provinsie uitblink in hulle matriekuitslae en in baie ander vorme van prestasie, is dit duidelik dat aansienlike addisionele ondersteuning vir onderwysers nodig is sodat ons leerders hulle volle potensiaal kan bereik. Daar is te veel swart en gekleurde leerders wat nie met matrikulasie-endossement en in kritieke gebiede van Wiskunde en Wetenskap slaag nie.

Ons dienslewering moet dus onverdeeld op ons skole fokus wat daagliks uitdagings van armoede, misdaad en onderontwikkeling moet trotseer. Hoewel alle skole ons verantwoordelikheid is, is dit kritiek dat ons die uitdaging wat die Premier gestel het die hoof bied en spesifiek fokus op die 109 skole wat in die 15 geïdentifiseerde gemeenskappe val.

Waarop is ons dienslewering dus gefokus?

Ek wil graag die hoofdiensleweringfokusse noem en bespreek wat die fokus op gehalteonderrig vir hierdie jaar is en ek sal eindig deur 'n paar hoogtepunte uit te lig uit die begrotings van elk van die programme.

Diensleweringfokus 1: WKOD-Ondersteuningstrukture wat hersien moet word

Om dienste behoorlik te lewer, moet 'n departement behoorlik van personeel voorsien word. Aangesien die oorspronklike herontwerpproses van 2001/02 nog nie voltooi is nie (ons vakaturekoers het op ongeveer 30% bly staan), is doeltreffende dienslewering in die gedrang gebring. In 2005 het die provinsiale kabinet besluit dat die Departement sy strukture en proses in ooreenstemming moet bring om transformasie te bestuur, organisatoriese kapasiteit te bou, distrikgrense met dié van munisipaliteite in ooreenstemming te bring en die organisasie in staat te stel om sy diensleweringverantwoordelikhede na te kom. Ons is nou gereed om die eerste stadiums van die beoogde herontwerp in hierdie finansiële jaar te implementeer.

Na 'n lang tydperk van ondersoek en beplanning, is die model, wat ontwikkel is onder leiding van 'n span konsultante, op 13 Februarie vanjaar deur die provinsiale kabinet goedgekeur. Hierdie model is daarna aan arbeid voorgelê vir beraadslaging. Dit is daarna goedgekeur op nasionale vlak op 21 Mei, met die kommentaar van Minister Fraser-Moleketi, dat haar departement lof wil betuig oor die werk wat ons gedoen het … en dat die ontwerp gedoen is met die gebruikers en begunstigdes van die dienste in gedagte. "This is clearly illustrated in the move to decentralize the infrastructure with the intention to capacitate the new district and circuit offices to deliver in terms of their primary grassroots development and support responsibilities…it is clear that your department has made a sterling effort to align the organizational structure to the strategic objectives and service delivery needs of the department".

Die totale koste vir die befondsing van die herontwerp is R159 milljoen, wat personeel sowel as herhaalde en nieherhaalde kostes insluit. Dit sal oor 'n 3-jaarperiode ingefaseer word. Die uitleg in 2007/08 sal R50 miljoen wees, wat toelaat vir die vul van senior bestuurspanposte en die aanvanklike voorsiening van hulpmiddels vir distrikte.

Hoe gaan dienslewering verbeter? Volgens die nuwe makrostruktuur van die WKOD sal die Hoofkantoor die strategiese toppunt uitmaak, met bestuur gevestig in die distrikte. Die eintlike arena vir "lewering" sal deur middel van die kringspanne geskied en, natuurlik via die inrigtings self. Onder die nuwe makrostruktuur sal ons 'n tak vir "Beplanning en Strategie" tot die Hoofkantoorstruktuur byvoeg. Die ander takke sal Kurrikulumbestuur, Inrigtingsontwikkeling en Koördinasie en Korporatiewe Dienste wees. Dit is betekenisvol dat ons nog 'n distrikskantoor gaan byvoeg wat die totale getal distrikskantore op 8 te staan sal bring.

Daar sal 'n aansienlike toename in ondersteuning vir skole vanuit die geledere van die nuwe soort kringspanne wees. Elke groep van 30 skole sal 'n toegewysde span kurrikulumadviseurs hê, sowel as professionele personeel vir spesiale onderwys, professionele ondersteuning vir inrigtingsbestuur en skoolgebaseerde bestuur, 'n sielkundige, 'n sosiale werker, 'n leerondersteuningsadviseur, 'n IBB-adviseur en 'n administratieweontwikkelingsadviseur.

Diensleweringfokus 2: Belegging in die fundamentele

Verlede jaar het ons die provinsie se eerste gesamentlike Geletterdheid-en-syferkundigheidstrategie van stapel gestuur om die onbevredigende prestasievlakke in hierdie twee kritieke velde aan te pak.

Deel van ons strategie is om gesyferdheid- en geletterdheidsvlakke gereeld te toets. Die uitslae stel ons in staat om die uitdagings te identifiseer en wyses te bedink om hierdie uitdagings die hoof te bied. Op die lang duur sal ons net die deurvoerkoers van ons skole verbeter indien ons 'n soliede grondslag in geletterdheid en gesyferdheid in primêre skole kan opbou.

In November 2006 het die WKOD 82,879 graad 3-leerders by 1,086 skole getoets. Dit was die derde van 'n reeks studies van graad 3-leerders wat in 2002, 2004 en 2006 onderneem is. Die WKOD ondersoek die prestasie van graad 6-leerders in die alternatiewe jare.

Die sukses van graad 3-leerders in geletterdheid het toegeneem van 39,5% in 2004 tot 47,7% in 2006, wat 'n toename is van 8,2%. Dit verteenwoordig 'n verbetering van 12,2% oor drie toetsperiodes. Dit is 'n puik poging. Hoewel prestasie nog nie na wense is nie, is die verbetering bemoedigend en toon dit dat spesiale intervensies om resultate te verbeter wel kan werk.

Ons is nie so gelukkig met die resultate van die gesyferdheidstudie nie, wat 'n agteruitgang van 6,3% van 37,3% tot 31% reflekteer. Aangesien dit maar slegs van verlede jaar af is dat ons 'n sterk gesyferdheidskomponent tot ons werk bygevoeg het, is ek vol vertroue dat ons in hierdie opsig ook 'n verbetering sal begin sien. Ons ontleding van hierdie uitslae sal vanselfsprekend die grondslag vorm van voortgesette intervensies in hierdie verband. Daar is bemoedigende voorbeelde van sommige suksesse by skole in die armste kwintiele en ons bestudeer dit noukeurig.

'n Belangrike nuwigheid was die aanstelling van 510 onderwysassistente in 163 primêre skole in 2006 om onderwysers in graad 1 tot 3 in arm gebiede by te staan. Die aanduidings is dat hulle 'n verskil maak, en ons het die loodsstudie in 2007 voortgesit. In 2007/08 is R16,8 miljoen toegewys aan die onderhoud van hierdie inisiatief. 'n Fantasitiese byvoordeel is die verrassende getal onderwysassistente wat nou ernstig oorweeg om onderwysers te word!

Ons het 'n span van 100 deskundiges afgesonder om hierdie omkeer in geletterdheid en gesyferdheid te begelei. Ons het ook in 2006 op opleidingondersteuningsprogramme gekonsentreer vir 450 deskundige leerondersteuningsonderwysers. Hierdie 450 deskundiges is voorsien van leer- en onderrigondersteuningsmateriaal en wiskundestelle. Hulle het opleiding ondergaan in die gebruik hiervan en deel hierdie ervaring nou in skole oor die provinsie heen. Ander ondersteuningsmaatreëls sluit in die verskaffing van handboeke en ander materiaal. Die "Litnum"-spanne werk intensief met onderwysers in die klaskamer om die onderrig- en leerpraktyke te help versterk.

Sleutelelemente van ons strategie sluit in onderwyserondersteuning en -ontwikkeling; veranderinge aan klaskamerpraktyk; 'n hernieude fokus op vroeëkindontwikkeling; gesins- en gemeenskapsgeletterdheid en -gesyferdheid; navorsing; monitering en ondersteuning, koördinering en onderrig- en leerondersteuningsmateriaal.

Tot op hede het 210 onderwysers elk 18 uur se vroeëgeletterdheidsopleiding ondergaan en 150 onderwysers het kursusse in vroeë gesyferdheid voltooi. Nakursusevaluerings toon belowende response. 687 onderwysers en bestuurders het drie uur opleiding in die bestuur en gebruik van konkrete onderrigmateriaal gehad. Natuurlik is meer opleiding nodig. Die Departement het ook ondersteuningsmateriaal voorsien in die vorm van voorbeelde van graad R-werkskedules en CD's in Engels, Afrikaans en Xhosa.

'n Prominente eienskap van ons strategie is die belangrikheid van gesins- en gemeenskapsgeletterdheid. Daar is eenvoudige dinge wat elke familie kan doen om lees, skryf en rekenkunde tuis te verbeter, en ons sal hierdie aspek in die maande wat kom verder ontwikkel. Ons bou ook strategiese vennootskappe om aan hierdie kwessie te werk.

'n Belangrike instrument vir toegang sowel as regstelling is taal. Die apartheidstelsel het taal gebruik om uit te sluit en om negatief te diskrimineer. Die provinsiale Taaltransformasieplan, wat as teiken het die uitbreiding sowel as die gebruik van die moedertaal as die taal van leer en onderrig in primêre skole en die aanleer van van al drie tale in die provinsie, is deur alle belanghebbendes goedgekeur en na skole versend.

Alle relevante beamptes het in die eerste kwartaal 'n vyfdaagse oriënteringsproses deurloop en skole het drie verteenwoordigers elk na 'n eendaagse werkswinkel gestuur. Sestien projekskole is daargestel en een onderwyser van elke skool is ingeskryf vir die Gevorderde Onderwyssertifikaat.

Skole is tot aan die einde van Julie gegun om konseptaalbeleide voor te lê en word ondersteun deur propagandavideo's, pamflette en ander materiaal, sowel as deur ons beamptes. Ons het 'n volledige konsepleerprogram vir leerders in die AOO-band opgestel om Xhosa as 'n tweede addisionele taal te neem. Dit sal spoedig na skole gestuur word.

Ons sien daarna uit om te sien watter invloed hierdie inisiatief op toetsprestasie, algemene akademiese prestasie, vertroue, sosiale samehorigheid en binnekort ook op die ekonomie gaan hê.

Diensleweringfokus 3: Belegging in mense

Oor die 2007 Mediumtermyn-uitgaweraamwerk (MTUR) is 'n addisionele bedrag van R809 toegeken vir personeelverwante kwessies in die onderwys om:

• die besoldigingsvlak van onderwysers te verbeter.
• onderwysassistente te huur, veral vir die Grondslagfase van die skoolstelsel; en om geteikende aansporings te verskaf aan onderwysers in kritieke vakke.
• 'n verbeterde slarisbedeling vir prinsipale te ontwikkel en in te stel - waarvoor R48,5 miljoen vanjaar toegeken is.
• administratiewe ondersteuning vir skole te verbeter - waarvoor R8 miljoen vanjaar toegeken is.

Binne die provinsie sien ons uit na die implementering van 'n loodskursus vir skoolsakebestuurders in 2007. 'n Bedrag van R2,8 miljoen is toegewys in hierdie finansiële jaar. Die eerste 65 studente - beamptes en VOO-kollegepersoneel - word alreeds opgelei as mentors. In Januarie 2008 sal die eerste inname van 150 skooladministratiewe klerke begin met 'n opleidingsoprogram van een jaar. Daar sal 350 kandidate in 2009 en 500 in 2010 wees. 'n Totale bedrag van R16 miljoen is toegewys oor die MTUR, wat die onderrig van 1000 skoolsakebestuurders sal dek. Ek is daarvan oortuig dat ons skooladministratiewepersoneel massiewe potensiaal het om die bestuur op skoolvlak te versterk deur vaardighede te ontwikkel t.o.v. finansies, administrasie, infrastruktuur en persoonlike kwessies.

In 2006 is altesame 1,875 opvoeders blootgestel aan 38 verskillende residensiële kursusse by die Kaapse Onderwysinstituut. Dit is belangrik dat ons voortgaan om gefokusde indiensopleiding aan onderwysers te verskaf wat gebaseer is op nagevorste behoeftes in nasionale en provinsiale studies en op die inwerkingstelling van die Nuwe Kurrikulumverklaring (NKV) veral in die veld van Geletterdheid, Gesyferdheid, Wiskunde, Lewensvaardighede, Natuurwetenskappe, Kuns en Kultuur, Tegnologie en Wiskundige Geletterdheid. Konferensies word ook gereeld gehou om onderwysers in staat te stel om volle interaksie met mekaar te hê en die beste klaskamerpraktyk te deel. Ons gaan voort om volskaalse onderwyserontwikkelingsprogramme wat gemik is op die opgradering van die kwalifikasies van huidige onderwysers te bekom en te finansier.

Opleiding van skoolbestuurspanne moet verseker dat onderwysers op hulle beurt ondersteun word deur bekwame en ingeligte bestuurders en leiers. Leierskapontwikkeling op alle vlakke van die stelsel is herhaaldelik geïdentifiseer as 'n swakheid. Om proaktief op hierdie behoefte te reageer, bied die WKOD induksieprogramme aan aan nuut aangestelde prinsipale en adjunkprinsipale, sowel as kursusse vir aspirantprinsipale. Ons het R9 miljoen begroot vir spesifieke opleidingsprogramme wat die leierskap- en bestuursvaardighede van 160 skoolprinsipale sal verbeter wat vir die eerste jaar vir die Gevorderde Onderwyssertifikaat in Onderwys inskryf. 'n Bedrag van R121 miljoen oor die MTUR is geoormerk vir die opleiding van onderwysers sowel as prinsipale.

'n Bedrag van R1.8 miljoen is opsygesit vir beurse vir Wiskunde en/of Wetenskapstudente - wat wissel van R17 000 tot R24 000 per jaar vir 4 jaar, terugbetaalbaar deur een jaar diens vir elke beursjaar.

Die Nasionale Onderwysdepartement het aansienlike bedrae beskikbaar gestel aan voltydse studente in die velde van Tale, Wiskunde, Wetenskap, Tegnologie, Landbou - asook aan diegene wat graag in die Grondslagfase onderrig wil gee. Hierdie beurse wissel van R35 000 en R40 000 per jaar vir vier jaar. Terugbetaling geskied d.m.v. diensjare. Aanvanklike verslae dui op positiewe ontvangs van die beurse by ons inrigtings vir hoër onderwys in die provinsie.

Ons distrikskantore bestuur die verskeidenheid van Opleidingskursusse vir Werkplekvaardighede, wat deel uitmaak van die siklus wat ondersten word deur die model van individuele persoonlike groeiplanne en verbeteringsplanne vir skool en distrik, wat val onder die Geïntegreerde Gehaltebestuurstelsel en ander stelle prestasiebestuurinstrumente.

Ons onderwysers en skoolleiers is ongetwyfeld ons kosbaarste bronne. Hulle is die direkte teiken van ons voorgestelde herontwerp en was die onderwerp van ontelbare ure van beraadslaging oor die strategie van ondersteuning en diensmodelle wat direk aan hulle behoeftes sal voldoen - of dit nou gaan oor tydige betalings, klaskamervaardighede, werknemerswelsynondersteuning, behuising, voordele, ensovoorts.

Diensleweringfokus 4: Belegging in regstelling en toegang

Geenskoolgeldskole

Die getal geenskoolgeldskole sal uitgebrei word met 233 vir 2007 met die insluiting van die armste primêre en armste sekondêre skole, d.w.s. skole in nasionale kwintiele 1 tot 3, wat die totale getal geenskoolgeldskole op 652 te staan sal bring. Dit sal beteken dat die ouers van ongeveer 345,000 leerders nie nodig sal hê om skoolgeld te betaal nie. Dit verteenwoordig 37,6% van alle leerders, wat 'n aansienlike toename sal verteenwoordig van leerders wat geenskoolgeldskole in 2006 bywoon. Kwintiel 1-skole ontvang R738 per capita; kwintiel 2-skole R677 per capita en kwintiel 3-skole R554 per capita.

Die voorgeskrewe nasionale norm is dat 40% van die leerders, d.i. leerders in kwintiel 1 en 2, nie skoolgeld behoort te betaal nie. Omdat net 14.5% van die leerders in die Wes-Kaap in die armste kwintiele is, het ons die geenskoolgeld-aanbod uitgeberei na kwintiel 3-skole ook, wat almal op 'n vrywillige basis aanvaar het.

Daar is nog 62.4% van ons leerders in skoolgeldskole, van wie baie uit arm gemeenskappe afkomstig is. Ek is hoopvol dat meer Wes-Kaapse skole met verloop van tyd deur die geenskoolgeldbeleid bevoordeel sal word. Intussen wil ek alle ouers wat kinders het wat skoolgeldskole bywoon herinner aan hulle reg om aansoek te doen om volle kwytskelding van die betaling van skoolgeld. Dit is die wettige plig van ons prinsipale om seker te maak dat ouers van hierdie reg ingelig word.

Oor die MTUR is R622,267 miljoen geoormerk vir die befondsing van geenskoolgeldskole. Dit is 'n ontsaglike hupstoot vir baie van ons skole.

Program vir Gehalteversekering, Ontwikkelingsondersteuning en Opheffing (PGOOO)

Dit is 'n nasionale inisiatief, wat daarna strewe om nuwe bronne aan skole toe te ken, veral in arm en benadeelde gemeenskappe.

Hierdie program is 'n gefokusde respons om akademiese standaarde te verhoog deur beter onderrig- en leertoestande in hierdie skole te skep, deur middel van basiese bronne soos toerusting, voorrade, infrastruktuur en personeelontwikkeling.

Die WKOD het 377 primêre skole in kwintiele 1 en 2 geïdentifiseer. Hierdie primêre skole is die voederskole van 30 van die armste sekondêre skole in die geïdentifiseerde kwintiele. Altesame is daar 407 skole in die projek vir die 2007/08 finansiële jaar. 'n Verdere ontleding van hierdie skole toon dat 13 uit die 30 sekondêre skole deel uitmaak van die Leerderprestasieskole (LPS) en 30 is Dinaledi-skole.

R23 miljoen sal op 98 geskeduleerde projekte spandeer word vir kwintiel 1- en 2- skole deur die provinsie heen. Hierdie projekte sal insluit algemene onderhoudswerk om die geboue ten volle funksioneel te hou. Ingesluit sal drie loodsprojekte wees wat daarop gemik is om die veiligheid van leerders te verbeter. Noodherstelwerk sluit in herstelwerk aan dakke, plafonne, die vervanging van vensterrame, verfwerk, herstelwerk aan toilette, ens. Dit sal 'n klaskameromgewing verskaf wat gemaklik is en bydra tot onderrig en leer. Daar is materiële bronne om bestaande biblioteke te laat herlewe of nuwes te begin by skole wat nie oor biblioteekgeriewe beskik nie.

Aangesien daar 'n verbintenis vir vyf jaar lank bestaan, sal die tweede fase insluit die armste geenskoolgeldskole in die nasionale kwintiele 3 en verdienstelike skole in nasionale kwintiele 4 en 5. 'n Bedrag van R386,875 miljoen is geoormerk vir MTUR. 'n Besigheids- en verkrygingsplan van R71,442 miljoen vir 2007/08 is opgestel en goedgekeur deur die Departement.

Infrastruktuur

Ons skoolbouprogram soek gedurig daarna om in pas te bly met die bevolkingsgroei en om die getalle af te bestuur in sommige van ons oorbevolkte skole. Twaalf nuwe skoolgeboue sal gedurende die 2007/08-finansiële jaar voltooi word. Dit is: Samora Machel P/S, Smutsville P/S, Table View P/S, Khayelitsha No. 1, Khayelitsha No. 2, Delft N2 Gateway P/S, Dalebuhle P/S, Kuyasa P/S, Khayelitsha S/S No. 1, Khayelitsha S/S No. 2, Khayelitsha S/S No.3 en Khayamandi S/S. Dit sal akkommodasie verskaf aan ongeveer 13,200 leerders.

Ander projekte sluit in die bou van skoolsale, die voltooiing van addisionele klaskamers en sekere herstelkostes. Die begrotingstoekenning hiervoor is R178,038 miljoen met R30,7 miljoen aan instandhouding, R40 miljoen aan addisionele klaskameragterstande in swart gemeenskappe; R80,2 miljoen as die provinsiale infrastruktuurtoekenning, en R25,5 miljoen vir normale werke. 'n Verdere R6 miljoen sal spandeer word aan noodinstandhoudingswerk. Ek haal my hoed af vir PETROSA wat, kort nadat hulle vir ons 'n skool gebou het in Mosselbaai, miljoene bestee het aan die bou van 'n skool in Saldanha/Vredenburg. Hulle voortgaande ondersteuning aan skole oor die hele provinsie word ten seerste waardeer. Die ondersteuning wat ons ontvang het van die Garden Cities Archway Foundation met die bou van skoolsale het momentum aan hierdie program gelewer.

Ons het te staan gekom voor 'n massiewe infrastruktuuruitdaging in die provinsie ten opsigte van die bou van nuwe skole sowel as die instandhouding van ons bestaande fasiliteite. Ons vertrou dat die versoek aan nasionale tesourie (wat spruit uit die nasionale oudit van skoolbehoeftes) sal uitloop op verdere befondsing om sommige van hierdie uitdagings die hoof te bied.

Fokusskole

Ons fokusskole is 'n innoverende regstellingsinisiatief om aan skole toegang tot uitnemendheid te bied in verskillende onderwysvelde en om by te dra tot die ontwikkeling van vaardighede wat afgestem is op sleutel groeisektore binne die provinsiale ekonomie.

So veel as 28 sekondêre skole wat histories gemarginaliseerde gemeenskappe bedien, is omskep in fokusskole in die drie jaar vanaf 2005 tot 2008 in die velde van: Kuns en Kultuur; Besigheid, Handel en Bestuur, en Ingenieurswese en Tegnologie.

Tydens die tydperk 2005 tot einde 2007 is R82 miljoen beskikbaar gestel aan die 28 skole om gebruik te word vir geboue, infrastruktuur, IKT-toerusting, LOOM, sekuriteit, bemarking en advertensie, menslikehulpbronontwikkeling, monitering en evaluering. Behalwe die normale diensstaat, is daar ook 32 regstellingsposte aan skole toegeken.

Daar is 156 van die gespesialiseerde terreine en fasiliteite voltooi, met nog 64 onder konstruksie en 16 in beplanning. Met die voltooiing van die terreine, sal die toerusting wat nodig is vir die betekenisvolle benutting van die fasiliteite geïnstalleer word. 'n Totaal van 2005 leerders en opvoeders het konferensies en werkswinkels in 2006 en 2007 bygewoon.

Die begrotingstoekenning vir hierdie finansiële jaar vir die fokusskole is R30 miljoen. As deel van die 2007/08-fase van die projek, sal meer nadruk gelê word op kurrikulumontwikkelingsprosesse, kapasiteit- en vaardigheidsontwikkeling en beroepsgeleentheidsprogramme. Ons sal daarop fokus om die doel van die projek, strategiese ondersteuning en toekomsbeplanning in ooreenstemming met mekaar te bring.

Diensleweringfokus 5: Belegging in die toekoms

Vroeëkindontwikkeling

Ons kondig graag aan die verdere uitbreiding van Graad R met 6,000 leerders in ongeveer 200 nuwe lokale. Daar sal ook toekennings wees van die vergrote subsidieformule aan meer lokale in arm en landelike gemeenskappe. Oor die 2007-MTUR is R238,828 miljoen opsygesit vir die uitbreiding van graad R, waarvan R52 miljoen in 2007/08 vir die uitbreiding van graad R gebruik sal word.

Die Departement het R149,573 miljoen oor die 2007-MTUR vir Uitgebreide Openbarewerkeprogramme binne die veld van Vroeëkindontwikkeling opsygesit. Die fondse sal gebruik word om hulpbronpakke aan VKO-gemeenskapslokale te voorsien, ten einde die aantal VKO-praktisyns in arm gemeenskappe te vermeerder en om die vaardigheidsvlakke van daardie praktisyns te verhoog. Ons sal 1,500 praktisyns byvoeg by die 900 praktisyns wat reeds vir geakkrediteerde opleiding deur hierdie program ingeskryf is. In hierdie finansiële jaar sal R30 miljoen gaan vir die uitbreiding van die UOWP-program en R7 miljoen sal bestee word op hulpbronpakke.

Die besteding in hierdie sektor was R60,135 miljoen in 2004/5 en ons sien uit daarna om die impak van hierdie dramaties verhoogde toekenning te bepaal - 'n verhoging van 42.4% op die bedrag wat vir 2006/7 toegeken is. Dit is algemene kennis dat vroeëkindontwikkeling 'n beduidende rol speel by die skepping van 'n grondslag vir toekomstige leersukses.

Die ontwikkeling in die VKO-sektor, saam met die volwassenegeletterdheidsintervensies en ons enorme ondersteuning in die klaskamer deur middel van onderwyserontwikkeling en die indiensneming van onderwysassistente, stel ons in staat om die toekoms met meer optimisme tegemoet as 'n paar jaar gelede. Die plan neem nou vorm aan en ons gee uitdrukking aan die soort langtermynstrategie wat ons in staat sal stel om mettertyd meetbare voordele te sien.

BOOV

Die onderwysstelsel moet tweede kanse aan leerders bied. Baie volwasse leerders verdien reeds, maar verbeterde vaardighede kan 'n direkte en onmiddellike impak op hulle kanse op indiensneming hê.

Daar is 'n verhoging in die toekenning vir 2007/8 van 10.54% vir die Basiese Onderwys en Opleiding vir Volwassenes-program - die toekenning styg van R23,571 miljoen in 2006/7 tot R26,056 miljoen.

Voorsiening word gemaak vir ongeveer 2500 nuwe leerders per jaar. Ons sal doelgerigte geletterdheid en gesyferdheid in modulêre formaat aanbied in BOOV Vlak 1, 2 en 3 in alle gemeenskapsleersentrums. Op BOOV Vlak 4 sal die fokus wees op die keusevakke Aanvullende Gesondheidsorg, Wiskunde, Wetenskap en Tegnologie.

Omtrent 1,528 biljoen is in geheel nasionaal oor die 2007-MTUR-tydperk toegewys vir massaonderwys vir volwassenes (MOV). Dit sal gedoen word deur vennootskappe met nieregeringsorganisasies, sentrums vir volwasseneonderrig en vrywilligers.

Die Nasionale Onderwysdepartement het R28 miljoen opsygesit om die veldtog in 2007/08 te ontwikkel en te loods. Die trust sal aandag gee aan die uitdagings van basiese geletterdheid as beide 'n mensereg en 'n skepper van sosiale kohesie. Die voorbereidings vir die MOV sal hierdie jaar begin met implementering geskeduleer vir 2008 en verder.

Ons sien uit na die impak van die MOV op ouers en gesinsgeletterdheid en die gevolg daarvan op die leervooruitgang van ons jong leerders.

VOO-kolleges

VOO-kolleges is 'n sleutelkomponent van die Menslikekapitaal-ontwikkelingstrategie van die Wes-Kaap. Ingevolge die MKOS beplan die WKOD om die aantal studente wat by VOO-kolleges geregistreer is te vermeerder van die huidige 60,000 tot 180,000 teen 2014.

Ongeveer 60,000 studente het hierdie jaar vir kursusse by die ses VOO-kolleges se 44 kampusse in die Wes-Kaap geregistreer. Kollege-programme wissel van kort kursusse van 'n paar weke en maande tot programme wat 'n aantal jaar duur.

Hierdie jaar het die kolleges 11 nuwe Beroepsertifikaatprogramme op Vlak 2, 3 en 4 van die Nasionale Kwalifikasieraamwerk bekendgestel. Die totale aantal studente waarvoor daar beplan is, is 3,428. Volgens die nasionale konsepbefondsingsformule sal die beraamde niepersoneel-/niekapitale koste vir die lewering van hierdie programme R25,050 miljoen beloop.

Die nasionale Departement van Onderwys het 'n bobeperking geplaas op die klasgelde vir hierdie programme en die beraamde inkomste vir 2007 sal R12,142 miljoen beloop. 'n Nasionale lening/beursskema waarborg R9,5 miljoen van hierdie bedrag. Die kolleges bestuur die finansiëlehulpskemas. Daar word verder beraam dat betalende studente die ander bedrag sal delg, met geen verlies aan die kolleges op die reeds beperkte klasgelde nie.

Die WKOD sal 'n buitengewone poging aanwend om die kolleges te ondersteun moet toepaslike fondse om aan die nasionale en provinsiale verwagtinge vir programme wat aan die behoeftes voldoen.

Die toekenning aan VOO-kolleges word verhoog van R264,527 miljoen in die 2006/7 Aangepaste Beraming na R309,637 miljoen in 2007/8 - 'n verhoging van 17.05%.

R26,325 miljoen is opsygesit in 2007/8 om gelykberegtiging binne VOO-kolleges te bevorder en om groter toegang vir arm leerders en akademiese presteerders deur middel van 'n beursskema te voorsien.

Openbare-privaat-venootskappe speel 'n belangrike rol in die lewering van die nodige kundigheid om die kernkomponente van enige kwalifikasie te doen. Ons kolleges werk daaraan om sentrums van uitmuntendheid deur middel van sulke vennootskappe te word.

Ons VOO-kolleges fasiliteer gemaklik omtrent 800 leerderskappe binne "Leerderskap 1000"; die 2,400 leerderskappe vir vroeëkindontwikkeling-praktisyns is 'n baie belangrike intervensie.

Ons kolleges het vennootskappe met ten minste 20 van die 23 SETAs. Van die vaardigheidsleweringsprojekte is die volgende:

• Boland Kollege het 'n vennootskap aangegaan met 'n privaatdiensverskaffer wat geakkrediteer is deur die Konstruksie-SETA (CETA). Deur hierdie vennootskap het ons 'n vaardigheidsopleidingsentrum in die Paarl gebou wat gelei het tot die ondertekening van 'n verstandhoudingsooreenkoms met CETA met die oog op die skepping van 'n sentrum van uitmuntendheid in die Wes-Kaap.
• Deur middel van 'n vennootskap het MERSETA 'n sentrum van uitmuntendheid in sweiswerk geskep by Weskus-kollege met moderne toerusting en hoogsgekwalifiseerde personeel.
• Northlink-kollege is die verkose diensverskaffer vir Instrumentmakery (MERSETA) in die Wes-Kaap.
• Die Kaapstad-kollege is een van die enigste diensverskaffers in die Wes-Kaap wat nou saamwerk met MQA SETA en hulle is bekend vir uitnemende juweliersware.
• Valsbaai-kollege spesialiseer in bootbou en mekatronika, in vennootskap met MERSETA.
• Suid-Kaap-kollege spesialiseer in Vroeëkindontwikkeling, in vennootskap met ETDPSETA.
• Northlink-kollege is deur die nasionale regering geïdentifiseer as 'n sentrum van uitmuntendheid (vir konstruksie). Dit hou in 'n vennootskap met ten minste vyf groot konstruksiemaatskappye. Hierdie maatskappye sal permanente werk voorsien vir kollegeleerders met meriete wat die Nasionale Sertifikaat in Konstruksie verwerf - beroepsprogramme in 2010.

VOO in skole

Hierdie jaar is die laaste jaar waarin matrikulante die huidige Senior Sertifikaat-eksamen skryf.

Die nasionale Departement van onderwys het die WKOD voorsien van voorbeeldvraestelle en memorandums vir graad 11. Altesaam 86 voorbeeldvraestelle is voorsien vir 50 vakke in die Nasionale Kurrikulumverklaring.

Die WKOD het die volgende ondersteuningsmaatreëls ingestel:

• Boekskoue dwarsoor die provinsie vir 25 NKV-vakke: graad 12-onderwysers sal vakbepaalde inligtingsessies bywoon aangaande handboekseleksiekriteria om seker te maak dat geskikte handboeke aangekoop word.
• Strategieë om leerderprestasiedata in elke vak te versamel na die Junie-eksamen vir graad 10 en 11, vir ontleding en om toepaslike ondersteuningstrategieë voor te berei, veral in die lig van die komende graad 11-eksamen.
• Graad 10- en 11-ondersteuning: voorbeelde van goeie praktyk met betrekking tot Deurlopende Assesseringstake en eksamenvraestelle
• 'n Navorsingsverslag oor leer- en onderrigondersteuningsmateriaal aangaande handboekverkryging en die rol van handboeke in leer en onderrig in graad 11 word tans bestudeer ten einde toepaslike ondersteuningstrategieë vir onderwysers te ontwikkel.
• Drie tenders word tans voorberei om die NKV-implementering in die vier fundamentele vakke en die funksionaliteit van Fisiese Wetenskappe-laboratoriums in 70 skole te monitor en evalueer - dit sal sewe skole per distrik wees, ewekansig gekies, maar wat alle Dinaledi en Wiskunde, Wetenskap en Tegnologie fokusskole sal insluit.

Beide die nasionale en provinsiale bestuurders van die Nasionale Senior Sertifikaat-proses is besig om alle moontlike maatreëls in te stel om die laaste paar fases van hierdie oorskakeling glad te laat verloop.

Onderwysers in die VOO-band sal binnekort in 'n posisie wees waar hulle hulle hulpbronne kan opbou, selfvertroue kan ontwikkel en kan oorbeweeg na 'n patroon van instandhouding wat ons nou waarneem onder Grondslag- en Intermediêre Fase-onderwysers. Die debat handel nie meer oor die nodigheid vir kurrikulumhervorming nie. Dit handel oor kwessies wat verband hou met assessering en die las wat op ons opvoeders geplaas word.

Diensleweringfokus 6: Belegging in skoolveiligheid en sosiale kapitaal in onderwys

Veiligheid

Ons Veilige Skole-projek het 'n drieledige strategie:

• 'n Fokus op die beveiliging van die buite-omgewing van ons skole deur middel van fisiese sekuriteit
• Optrede binne die skoolomgewing om ons leerders en onderwysers toe te rus met vaardighede met betrekking tot leerdergedrag, konflikoplossing en diversiteitsbestuur
• Bou van vennootskappe en netwerke met die gemeenskap, SAPS, NRO's en ander belanghebbendes.

Ek glo dat hierdie programme baie van ons skole gehelp het om veiliger omgewings te skep teen bedreigings van buite onder baie moeilike omstandighede.

Elke onderwyser en elke leerder verdien 'n veilige leeromgewing. Die gewelddadige en sinnelose dood van die 17-jarige Mogammat Kannemeyer verlede week op die skoolterrein en die grusame bylmoord op agtjarige Wilfred Kriel, na bewering deur twee seuns van sewe en 12, het almal van ons geruk. Messtekery en geweld by ons skole bedreig die kultuur van leer en onderrig.

'n Grens moet gestel word. Daar kan nooit enige regverdiging wees vir enigeen wat dwelms gebruik of wapens in 'n skool inbring nie. Daar kan nooit enige regverdiging wees vir enige leerders om onderwysers te tart, mishandel of aan te rand nie. Daar is nie plek in ons skole vir onderwysers wat kinders mishandel of treiter nie. Geen ouer het die reg om by 'n skool in te stap en 'n onderwysers aan te rand nie. Dwelmhandelaars en bendelede wat dwelms aan ons kinders verkoop, moenie iewers kan wegkruip nie. Almal van ons moet saamwerk met die polisie om hulle uit te wys, te vervolg en toe te sluit.

Die tyd het aangebreek vir alle skole in die Wes-Kaap om 'n proses aan te pak om die skool se gedragskode te hersien. Nie net om hulle te versterk nie, maar om seker te maak dat lede van die skoolgemeenskap - ouers, onderwysers en leerders - deur 'n proses gaan wat sal verseker dat almal 'n gedragskode onderskryf wat respek, verdraagsaamheid, dissipline, vreedsaamheid, nierassigheid, nieseksisme, respek vir menseregte, demokratiese praktyk en gemeenskapsdeelname sal bevorder. Daar moet 'n verbintenis wees om hierdie reëls konsekwent en billik toe te pas.

Ons skoolprinsipale, bestuurspanne, beheerliggame en verteenwoordigende rade van leerders moet tasbare ondersteuning gegee word om hierdie kodes te bestuur. Dit sal tyd en moeite verg maar sal help om gesindhede en gedrag in ons skole te verander.

Ek glo dat die nuwe Nasionale Kurrikulumverklaring enorme potensiaal het om aan ons die ommeswaai te besorg wat ons nodig het. Uitkomste soos dié in Lewensoriëntering, gee opleiding in harde vaardighede vir die lewe. Ek glo dat ons kurrikulum die potensiaal het om ons jongmense te help om dwelms, portuurdruk, rassisme, geslagsvooroordeel, boeliegedrag en alle soorte geweld te hanteer.

Baie van hierdie kwessies word reeds hanteer. Wat nodig is, is volgehoue en gekoördineerde onderwyserontwikkeling en leerprogramme om ons onderwysers te help om leerders te help om hierdie uitkomste te bereik en ook om onderwysers meer praktiese vaardighede te gee om leerders in die klas te bestuur.

Hierdie jaar is die toekenning vir Skoolveiligheid R14,190 miljoen. Van hierdie bedrag is R5,093 miljoen toegeken vir misdaadbeheerintervensies, insluitend toegangsbeheer en gewapende reaksie. R5,746 miljoen is toegeken aan misdaadvoorkomingsprogramme wat deur ons OBOS'e en ons skoolklusters bestuur word. Die res word opsygesit as 'n gebeurlikheidsbegroting wat sake soos slagofferondersteuning en vandalisme sal dek. Die toekenning vir die Inbelsentrum is R560 000.

Benewens hierdie programme sal ons ook die volgende doen:

1. Plaas die Onderwysveiligheidbestuursfunksie binne die Direktoraat: Kantoor van die Hoof van die Departement ingevolge die herontwerpte WKOD. Dit sal help om te verseker dat ons strategie beter gekoördineer en geïntegreer is oor al die takke en distrikte.
2. Werf 75 veiligheidsbeamptes in hierdie finansiële jaar wat toegewyd sal werk met die 109 skole wat op ondersoeke en beslaglegging fokus, met risikojongmense en wat die werk van die skoolveiligheidskomitees sal ondersteun.
3. Inisieer 'n loodsprogram om die gebruik van CCTV-tegnologie te toets by sommige van die 109 skole
4. Werk met ons skole om hulle voor te berei vir die implementering van die maatreëls vervat in die Wysigingswetsontwerp op Onderwyswette aangaande ewekansige ondersoeke en beslaglegging en dwelmtoetse by ons skole
5. Hersien en versterk gedragskodes op skoolvlak, met die hulp van ouers, onderwysers en leerders

In al hierdie werk het ons die ondersteuning van ons gemeenskappe nodig. Ek bring hulde aan gemeenskapspolisieforums, NRO's en geloofsgebaseerde organisasies wat ons skole daagliks ondersteun.

Ek verwelkom die Premier se aankondiging aangaande die ontplooiing van 149 SAPD-reserviste en die volgehoue ontplooiing van 500 Bambanani-vrywilligers in die 109 hoërisikoskole.

Van hierdie 109 het 69 skole elk een reservis gekry, terwyl twee reserviste by die 40 skole met die hoogste risiko ontplooi is.

Dit is noodsaaklik dat die konsepstrategie vir geïntegreerde skoolveiligheid, wat in die sosiale kluster van die provinsiale kabinet bespreek is, nou gefinaliseer moet word en aan die kabinet voorgelê moet word vir goedkeuring.

Skole en gemeenskappe onderneem om saam te werk aan teikens

Verlede week het Minister Naledi Pandor in haar Begrotingsrede gevra of die onderwyssektor en ons gemeenskappe "gereed is om uit te blink". Sy het gesê: "I urge South Africans to affirm excellence and reject mediocrity in the interest of nation building, socio-economic development and true liberation. The levels of under-performance in our education system are unacceptably high, and an unjust subversion of the historic promise of freedom and democracy that we've put before our people."

In die gees van die Minster se oproep om middelmatigheid te verwerp, het ons hierdie jaar 'n fundamentele intervensie gesien met die oog op gehaltematrikulasie in Wes-Kaapse skole. Net voor die einde van die eerste kwartaal het skoolprinsipale, beheerliggame en Verteenwoordigende Rade van Leerders (VRL'e) vir die heel eerste keer ooit teikendokumente met standaardprofielvorms onderteken.

Na analise en oorlegpleging het hulle die volgende aangekondig: matrikulasie-endossementteikens vir graad 12 vir 2007; matrikulasieslaagsyfers; en teikens met betrekking tot syfers vir leerders wat Wiskunde en Wetenskap deurkom.

Ons wil ook hê ons skole moet teikens stel om die aantal uitvallers te verminder. Te veel leerders verlaat skool vroeg. Indien hierdie leerders uitval omdat skole die teiken van 'n uitstekende slaagsyfer in matriek voorhou, is dit onaanvaarbaar. Hoewel ons nooit 'n 100%-behoudkoers van graad 1 tot 12 kan verwag nie en meer leerders wat graad 9 slaag by ons VOO-kolleges behoort te registreer, is daar te veel leerders met die potensiaal om graad 12 te bereik wat dit nie maak nie.

Ten slotte sal geletterdheids- en gesyferdheidsteikens vir alle primêre skole later in die jaar gestel word.

Elke stel teikens moet vergesel word van 'n aksieplan. Hierdie planne sal aandui watter stappe gedoen kan word om die teikens te bereik en kan winterskole, ekstra onderrig na skoolure en ander remediërende maatreëls insluit. Ons het R1 miljoen toegeken aan skole in die nodale sones van Khayelitsha en Mitchell's Plain om hierdie teikens te bereik deur middel van na-uurse klasse en programme.

Om dienslewering te verseker is ons besig om die prestasieooreenkomste van alle WKOD-bestuurders te verander om seker te maak dat hulle "toepaslike ondersteuning" aan ons skole lewer. Indien daar 'n bewese versuim is om ondersteuning te verleen, word die prestasiebonus van die betrokke amptenare teruggehou of graad- en kerfverhogings kan weerhou word. Deurlopende versuim kan selfs aanleiding gee tot dissiplinêre stappe.

Skole as Spilpunte van Versorging

Die Premier het in sy begrotingsrede gesê dat ons 'n program van stapel gestuur het, genaamd Skole as Spilpunte van Sorg (SSS). Deur middel van hierdie program sal 70 personeellede van dwarsoor die sosiale kluster opgelei word vir ontplooiing in 15 areas op die Kaapse Vlakte en elders, om tussenbeide te tree in situasies van uiterste armoede, traumaberading en om te help om toegang te verbeter tot basiese dienste soos toekennings en geboortesertifikate.

Daar is twee aspekte aan die proses: In die eerste plek sal daar saamgewerk word met die SBL'e en die gemeenskap om skoolgebaseerde veiligheidsnette van sorg en ondersteuning te skep - ten einde leerstoornisse te verminder.

Die tweede aanname is dat "onderwys almal se besigheid" is. Dit hou in dat die voorsiening van gehalteonderwys, veral in die weerloosste gemeenskappe, op multisektorale vennootskappe berus. Gemeenskapsondersteuning is dus noodsaaklik om sukses te bereik.

Skole as spilpunte in die gemeenskap

Verlede jaar het ek in my Begrotingsrede verwys na die nodigheid om verskillend in en met ons gemeenskappe te werk. Ons skole moet die spilpunt van die plaaslike gemeenskap word. Soos Proudly Manenberg, die Khayelitsha Education Forum, die Hanover Park Education Forum, moet ons gemeenskappe saamstaan en leer die middelpunt van alle werksaamhede maak.

Ons werk ook aan die idee om die skool 'n spilpunt in die gemeenskap te maak wat sport- en buitemuurse ontwikkelingsprogramme betref. Daar is 'n groeiende aantal rolmodelskole in hierdie verband.

Ek wil die werk van die Buitemuurse Onderwysprojek, EMEP prys. Hulle is betrokke by 'n loodsprojek in drie van ons distrikte en het aan 'n voorstel gewerk om die skooldag te herstruktureer om seker te maak dat leerders deur die hele dag by aktiwiteite betrokke is en dat ons skoolbestuur en onderwysers ook tyd het vir voorbereiding en administrasie.

Die Gemeenskap/Skool-inisiatief van verlede jaar het byvoorbeeld die stigting van die "Reading Mommies"-projek in 'n hele aantal skole tot gevolg gehad - 'n voorbeeld van die rol wat ouers kan speel in die ondersteuning van skole. Ons het indrukwekkende vennootskappe gesien dwarsoor skole en binne gemeenskappe. Besighede en ouers het hulle arbeid en materiaal aan skoolverbeteringsinisiatiewe geskenk. Hierdie inisiatief sal verder ontwikkel word in 2007.

'n Skool word binne sy eie gemeenskapskonteks bedryf. Ons moet daardie konsep begryp en enige inisiatief ondersteun wat ons skole help om die negatiewe omstandighede buite hulle heinings die hoof te bied.

Om ons ondersteuning te laat groei

Sosialekapitaalprojekte wat geskeduleer is vir konsolidasie in hierdie finansiële jaar, sluit die volgende in:

• Aktivering van 'n databasis van afgetrede onderwysers en ander vrywilligers wat skole op 'n hele aantal maniere kan help
• Versterking van die leerderleier-kohort onder die vaandel van die VRL'e en die portuuropvoeders
• Versterking van skoolbeheerliggame
• Uitbreiding van ons beroepe, onder dekking van die Wes-Kaap Onderwysstigting, vir borge en vennootskappe om ons skole met hulpbronne en opleiding te help en, baie belangrik, om die skepping van plaaslike onderwysforums aan te moedig. Hier wil ek graag melding maak van Grand West Casino, PetroSA, Xenex en Sanlam vir van die groter donasies wat ons gedurende die agelope finansiële jaar ontvang het.

Toekennings per program

Ek wil hierdie toespraak afsluit deur te verwys na die onderskeie programme waaronder toekennings bestuur word.

Program 1 (Administrasie)

Hierdie program voorsien oorhoofse bestuur van en ondersteuning aan die onderwysstelsel. Sleutelbeleidsontwikkelings sluit in die implementering van die Mensklikekapitaal-ontwikkelingstrategie; die implementering van Fase 1 van die herontwerp; die instelling van 'n leerdernaspoorstelsel; bou van sosiale kapitaal en ondersteuning van die finansiële bestuur in skole. 'n Bedrag van R338,540 miljoen is aan hierdie program toegeken.

Program 2 (Openbare Gewone Skole)

Hierdie belangrike program dek die hele spektrum van skole ingevolge professionele dienste, menslikehulpbronontwikkeling, skoolvoedingsprogram, die PGOOO-program, die werk aan die Leerderprestasiestrategie, Veiligheid, Fokus- en Dinaledi-skole, onderwysassistente, heelskoolevaluering en gespesialiseerde opleiding. Prioriteitsfokusse vir 2007 sluit in voorsiening van poste. 'n Totale begroting van R6 209,951 miljoen is aan hierdie program toegeken.

'n Hoogtepunt uit die 2007-begroting sluit in 'n toekenning van R24 miljoen om agterstande in primêreskoolklaskamers te delg en van R16 miljoen om agterstande in hoërskoolklaskamers te delg, veral in swart gemeenskappe.

Die WKOD voorsien tans maaltye aan 203,535 leerders by 990 skole, waarvan 116 hoërskole is waar ons 21,043 leerders kosgee onder dekking van die Nasionale Skolevoedingsprogram. Van hierdie jaar af sal die Departement ook warm maaltye voorsien.

Die Departement het meer as 1,820 vrywilligers by hierdie program betrek wat 'n honorarium ontvang vir dienste gelewer. Dit dra by tot armoedeverligting. Die R50,7 miljoen wat beskikbaar is vir die skoolvoedingsprogram is egter nie genoeg om in die behoeftes van al ons leerders te voorsien nie. Besighede en die gemeenskappe moet meer betrokke raak by hierdie program.

Program 3 (Onafhanklikeskoolsubsidies)

Ons gee ondersteuning aan geregistreerde onafhanklike skole in ooreenstemming met die Suid-Afrikaanse Skolewet met 'n totale uitleg van R39,541 miljoen en volgehoue monitering van die leerterreine.

Program 4 (Openbare Spesialeskoolonderwys)

Ingevolge ons MKOS het ons twee nuwe vaardigheidskole in 2006 begin - een in Gugulethu en een in Mitchell's Plain in 2006/7. Hierdie skole sal in 2007/8 verder ontwikkel word. Ons het ook vaardigheidskoolafdelings by bestaande spesiale skole begin soos by Steinthal (Tulbagh), Nuwe Hoop Sentrum (Worcester), Khayelitsha Special School en Bet El-skool (Kuilsrivier).

In 2007/8 sal ons beplan aan die ontwikkeling van twee addisionele vaardigheidskole, waarskynlik een in Khayelitsha en een in Eersterivier. Daar is 'n groot aanvraag na vaardigheidskole en die WKOD beskou die ontwikkeling hiervan as 'n groot prioriteit.

Ons het inskrywing by ons 70 spesiale skole verhoog van 13,855 tot 14,348 sonder addisionele fondse. Ten spyte van hierdie verhoging in inskrywing het ons steeds lang waglyste vir plasing van leerders in spesiale skole. Die WKOD oorweeg dus alternatiewe tot die plasing van leerders in spesiale skole. Een so 'n alternatief is die skepping van spesiale eenhede by bepaalde hoofstroomskole, veral in ons landelike gebiede. Die skepping van sulke eenhede kan meer koste-effektief wees as om nuwe spesiale skole op te rig en dit kan beskou word as die eerste stap op pad na insluiting.

In hierdie finansiële jaar sal die WKOD amper R1 miljoen bestee aan kurrikulumontwikkelingskapasiteit van spesiale skole. Ingevolge Onderwyswitskrif 6 moet hulle hulpbronsentra vir hoofstroomskole word. Dit impliseer dat hierdie skole kundiges moet wees wanneer dit kom by lewering van die kurrikulum.

'n Begroting van R410,446 miljoen is aan hierdie program toegeken.

Ek het elders in meer besonderhede verwys na Program 5 (Verdere Onderwys en Opleiding in Kolleges): Totale begroting vir 2007/8 is R309,637 miljoen (op van R264,527 miljoen in 2006/7); Program 6 (Basiese Onderwys en Opleiding vir Volwassenes): Totale begroting vir 2007/8 is R26,056 miljoen (op van R23,572 miljoen in 2006/7); en Program 7 (Vroeëkindontwikkeling): Totale begroting vir 2007/8: R153,039 miljoen (op van R107,397 miljoen in 2006/7)

Program 8 (Aanvullende en Gepaardgaande Dienste)

Hierdie program sluit in befondsing vir voldoening aan die Wet op Vaardigheidsontwikkeling; MIV/VIGS Voorwaardelike Toekenning-projekte; eksterne eksaminatore; onderwyseropleiding en spesiale projekte onder iKapa Elihlumayo.

Toekenning onder hierdie program het gegroei van R121,515 miljoen in 2003/4 na R197,446 miljoen in 2007/8.

Spesiale fokusse sluit in die MIV/VIGS-projek en verdere hulpbrontoekenning aan die 2 nuwe Vaardigheidskole (R7.8 miljoen).

Rekenaarlaboratoriums vir nog 200 skole is ook ingesluit. Uit die R40 miljoen toegeken aan die Khanya-projek sal skole van ten minste een rekenaarfasiliteit en toepaslike opvoedkundige sagteware voorsien word. Die onderwysers by hierdie skole sal ook voorsien word van basiese IKT-vaardighede ten einde maksimum voordeel te trek uit die gebruik van die tegnologie soos voorsien en om aan die WKOD se doelwit te voldoen van gebruik van IKT om die kurrikulum te lewer.

Ek wil graag belowende data met betrekking tot ons MIV/VIGS-program uitlig:

• Meer as 20,000 opvoeders is opgelei om kinders te onderrig oor seks en hoe om MIV-vry te bly.
• Die WKOD se internasionaal erkende portuuronderwysprogram is 'n innoverende intervensie: met sy 6,500 portuuropvoeders (leerders) in net 136 skole, werk die program saam met die Verteenwoordigende Rade van Leerders om onder andere vrywillige berading en MIV-toetsing onder leerders in skole te bevorder - dit dit gee leiding aan onderwysers deur middel van 'n voorbeeld.
• Hoewel voorkomsvlakke onder tieners gewoonlik rondom 16% is, het die voorkomsvlakke in die Wes-Kaap oor die laaste vier jaar in hierdie ouderdomsgroep geval tot onder die helfte van nasionale vlakke. Voorkoms in die 20-24 jaar-ouderdomsgroep het nou ook oor die afgelope twee jaar 'n afname getoon.
• 'n Langtermynstudie wat in die skole in informele gemeenskappe in Kaapstad deur die Adolescent Health Research Institute by die Universiteit van Kaapstad onderneem is, het daarop gedui dat die gemiddelde toetreeouderdom tot seksuele aktiwiteit een jaar aangeskuif het - met ander woorde, tieners wag langer voordat hulle seksueel aktief raak.

Hierdie positiewe uitslae is vir ons baie bemoedigend.

Viering van uitmuntende diens

Met die klem wat ek vandag op verbeterde dienslewering geplaas het, wil ek nie die indruk skep dat ons nie reeds gelewer het nie.

Ek het begin deur te sê dat ons steeds sal streef om die gehalte van dienslewering te verbeter. Daar is baie onbekende helde en heldinne wat in die voorste linie van die regering se diensleweringsmasjien werk. Hulle is sprekende voorbeelde van ons verbintenis om inderdaad 'n verskil te maak.

Verlede jaar het die WKOD ses van die agt van die Premier se Toekennings vir Uitmuntende Diens verwerf, insluitende die Goue Toekenning, twee van die drie Silwer Toekennings en drie van die vier Brons Toekennings. Nege projekte wat deur die WKOD ingedien is, was onder die 13 finaliste. Die finaliste het ook 'n projek ingesluit wat gesamentlik deur die WKOD en die Departement van Gesondheid ingedien is. Algeheel 55 inskrywings is ingedien deur al die departemente van die provinsiale regering.

Een van ons Volwassenegeletterheidsintervensies, genaamd "160 Dae van Intervensie vir BOOV-sentrums" by die Onderwysbestuurs-en-ontwikkelingsentrum (OBOS) Breederivier & Overberg het goud verwerf met die top Toekenning vir Uitmuntende Diens deur die Premier.

Die Premier het daarop gewys dat hierdie hoogaangeskrewe toekennings "serve to highlight and celebrate the areas within our government that managed to display a culture of service excellence, social cohesion and ubuntu. They celebrate and showcase those who have clearly indicated a comprehension and inculcation of the Batho Pele Principles in the way we deliver our services to communities."

Die WKOD se ander wenners was:

Silwer:	Khanya-projek; WKOD-kliëntediens
Brons:	SA Skoolkoor-Eisteddfod-projek; Kaapse Onderwysinstituut; OLSO-adviseursprojek (Spesiale Onderwys)

Ander projekte onder die finaliste was die Wes-Kaapste Bewegingsonderwysvereniging; die Onderwysassistente-projek en die kurrikulum IKT/Kennisbestuurseenheid.

Al die projekte wat ingeskryf is, het kreatiwiteit, toewyding en 'n verbintenis tot dienslewering getoon. Die wenprojek illustreer wat bereik kan word met passie en die stel van meetbare doelwitte met beperkte hulpbronne.

Ten Slotte

Ons is almal bewus van die impak van sosiale patologieë op ons klaskamers en die las wat dit op ons onderwysers plaas. Ek wil hulde bring aan daardie onderwysers wat hulle lesse voorberei en ons kinders elke dag inspireer. Ek bring hulde aan daardie amptenare en lede van die SBL wat daagliks in ons skole werk om ondersteuning, leiding en sterkte te verskaf. Skole soos Hector Peterson en Langa Hoër wat stilweg hulle akademiese jaar 'n week vroeg begin; en iQhayiya Hoër wat binne 'n jaar 'n 38%-slaagsyfer omgeskakel het na 94%, is sprekende voorbeelde van goeie leierskap.

In hierdie laaste fase van kurrikulumtransformasie en soos wat ons die nuwe era binnegaan van 'n getransformeerde WKOD, moet almal van ons ons toespits om gehalteonderwys vir ons leerders te voorsien. Deur dit te doen, sal ons hoop vir ons jongmense bring dat hulle 'n rol het om te speel in die bevegting van armoede en in werkskepping. Die uitdagings is groot, maar ek glo dat ons met die hulpbronne in hierdie begroting en met sterk vennootskappe met ons gemeenskappe sal slaag.

• Ek wil graag die Superintendent-generaal, mnr Ron Swartz, die ADG's, hoofdirekteure, direkteure en die res van die personeel in die WKOD-hoofkantoor en die OBOS'e bedank vir al hulle harde werk te midde van groot uitdagings. Ek bring hulde aan mnr Paul Rockman in die SG se kantoor wat die skakel tussen die ministerie en Hoofkantoor so professioneel in stand hou.
• Ek wil ook ons skoolprinsipale, die toegewyde onderwysers, die dosente en leiers van die VOO-kolleges en almal wat 'n verskil gemaak het aan die lewens van die amper een miljoen primêre en hoërskoolleerders en VOO-studente bedank.
• In haar afwesigheid wil ek Minister Naledi Pandor bedank vir haar voortgesette wysheid, visie en leierskap vir hierdie enorme portefeulje. Ek wil die rol van die Staande Komitee vir Onderwys erken, in besonder die Voorsitter, mev Joyce Witbooi.
• 'n Spesiale dankie aan die lojale en hardwerkende personeellede in my eie kantoor wat lang ure werk in diens van ander. Ek verwys na Nazeema Hendricks, Archie Lewis, Gert Witbooi, Denise Alcock, Chris Gqogqa, Charlotte Heynes, Avril Johnson, Japie Lewin, Shadrack Nenzani, Anne Schlebusch en Lydia Wabani.
• Dankie aan my kollegas in die Uitvoerende Komitee vir julle ondersteuning, aan my vriende en familie, my ouers en veral my vrou, Melanie, en dogters, Aleya en Jenna - dat julle verstaan dat dit soms nodig is om lang ure weg te wees van julle af.
• Dankie vir die geleentheid om vandag hierdie Begrotingsrede aan julle voor te lê. Ek sien uit daarna om saam met julle te werk om voort te bou op die positiewe raamwerk wat in hierdie begroting voorsien is.

Baie dankie.