Verklaring deur André Gaum, Wes-Kaapse Minister van Onderwys

Ek het die Wes-Kaap Onderwysdepartement versoek om 'n Ministeriële Taakspan saam te stel om, waar doenlik en so gou moontlik, 'n strategie te ontwikkel vir die implementering van moedertaalonderrig vir die eerste sewe jaar van skoling in die provinsie.

Die strategie sal grootliks daartoe bydra om effektiewe onderwys in die Wes-Kaap te verseker, gegewe die belangrikheid van moedertaalonderrig in die kognitiewe ontwikkeling van primêreskoolleerders.

Dit sal die taalbeleiddoelwitte van die provinsie, asook as die Nasionale Departement van Onderwys(NDO) se Taal in Onderrigbeleid (Language in Education Policy - LiEP) ondersteun.

Die LiEP ondersteun die grondwetlike beginsel van die skep van omstandighede vir die ontwikkeling en die bevordering van die gelyke gebruik van al die amptelike Suid-Afrikaanse tale, terwyl dit praktyke bevorder wat moedertaal erken as 'n magtige wapen vir kognitiewe ontwikkeling.

Ek het voorgestel dat die taakspan deskundiges op die gebeid van onderrigtaal insluit.

Ek het ook die WKOD versoek om 'n Ministeriële Advieskomitee bestaande uit die hoofrolspelers in die debat oor die onderrigtaal daar te stel. Die advieskomitee sal bestaan uit verteenwoordigers van die volgende:

• Die hoof onderwyserunies
• Die fakulteite en skole van onderwys van die instansies vir verdere onderrig en opleiding in die provinsie
• Die skoolbeheerliggaam-verenigings in die Wes-Kaap; and
• Ander rolspelers met 'n spesifieke belangsteling in die onderrigtaal.

Die Ministeriële Taakspan sal opdrag kry om 'n dokument te ontwikkel wat ‘n opsomming gee van die navorsing oor onderrigtaal in skole.

Die dokument moet klem lê op die konteks en omstandighede waaronder leer- en kognitiewe ontwikkeling optimaal geskied. Alhoewel geen nuwe navorsing onderneem behoort te word nie, behoort bestaande navorsing in 'n toeganklike vorm opgesom te word.

Die taakspan sal versoek word om 'n implementeringstrategie en plan te ontwikkel vir die invoer van moedertaalonderrig in skole en 'n derde taal in primêre skole.

Die plan moet 'n aanduiding gee van die menslike, finansiële en ander hulpbronne wat benodig word vir die invoer van sodanige onderwys oor die volgende vyf tot tien jaar. Dit sal 'n ondersoek na die volgende behels:

• Die regs- en ander stappe wat geneem sal moet word om die beleid vir die gebruik van moedertaalonderrig vir die eerste sewe jaar van skoling in die Wes-Kaap te ondersteun
• Die taalprofiele van leerders in alle primêre skole
• Die taalbeleid in alle primêre skole
• Die taalbevoegdheid van die onderwyspersoneel
• Die beskikbaarheid van handboeke en leesboeke in leerders se huistaal

Die Nasionale Grondwet en die LiEP is van die sleutelmaatreëls wat ontwerp is om die gebruik van amptelike tale in Suid-Afrika te bevorder.

Ander maatreëls sluit in artikel 5 van die Wes-Kaap Provinsie se Grondwet (Wet 1 van 1998); die Taalwet van die Wes-Kaap (Wet 13 van 1998); en die Wet van die Pan-Suid-Afrikaanse Taalraad (Wet 59 van 1995).

Die LiEP is nog nie in ‘n groot aantal skole in Suid-Afrika geïmplementeer nie. Die hoofrede hiervoor is dat die wetgewing geen verpligting op skole plaas om spesifieke tale aan te bied nie, maar dat dit tot aansporing dien vir skole wat bereid en in staat is om meer as een taalmedium aan te bied om ouer- en leerdervoorkeur te akkommodeer.

Die besluit oor die onderrigtale en tale wat as vakke aangebied word, berus by die skoolbeheerliggaam (Besluit van die NDO, 1996).

Die Suid-Afrikaanse Skolewet bepaal dat skoolbeheerliggame verplig is om die skool se taalbeleid aan te kondig en om te verklaar hoe dit veeltaligheid d.m.v. ‘n verskeidenheid van maatreëls gaan bevorder.

Uit navorsing wat in 1998 en 1999 gedoen is, blyk dit dat baie min skole se taalbeleid in ooreenstemming is met die vereistes van die Suid Afrikaanse Skolewet, alhoewel die meeste wel de facto-beleide het.

In die algemeen het hierdie beleide ontwikkel rondom die personeel se taalbevoegdheid en ouervoorkeur vir tale wat laasgenoemde as hoëstatustale beskou.

Navorsers het in daardie stadium aanbeveel dat die regering sy taalbeleid deur middel van 'n implementeringsplan steun. Die Project for the Study of Alternative Education in South Africa (PRAESA) lê die verantwoordelikheid vir so 'n implementeringsplan voor die deur van die provinsiale onderwysdepartemente.

Volgens ‘n dokument wat van PRAESA afkomstig is, is dit veilig om te aanvaar dat in die afwesigheid van so 'n doelbewuste implementeringstrategie aan die kant van die provinsiale onderwysowerhede in samewerking met NRO’s om beheerliggame te bemagtig, laasgenoemde die maklikste weg sal volg en die neem van moeilike besluite oor die taal van onderrig en leer en die aanstelling van onderwysers, sal vertraag.

Die Nasionale Departement van Onderwys het in 2001 begin met die proses van die ontwikkeling van 'n implementeringsplan vir Taal in Onderwys. Die plan sal oor die volgende vyf jaar ontplooi word. Die WKOD sal verteenwoordig word op die strukture wat vir hierdie ingryping beplan word.

Ek is daarvan oortuig dat die werk van die Ministeriële Taakspan in die Wes-Kaap 'n waardevolle bydrae sal lewer tot beide die nasionale en provinsiale planne om die gebruik van moedertaalonderrig in skole te bevorder.