Speaker
Premier
Kollegas in die Kabinet
Lede van die Volksraad
Geërde Gaste
Kamerade en Vriende

Ek wil graag hierdie toespraak opdra aan vier jong leerders wat hulle lewens verloor het gedurende die tweede kwartaal: Keegan Philips van Mitchell's Plein het gesterf toe 'n hek op hom geval het op pad huis toe na skool; Lonwabo Madalo van Forest Heights Hoër in Blue Downs is dood toe hy in die pad gestruikel het en deur 'n bus raakgery is; Yolandi Melouw van St Paul's Primêr in George is dood aan breinvliesontsteking en Marlon Wildschutt van Swellendam Sekondêr is verlede naweek doodgesteek.

Ek het die pyn met hulle ouers gedeel en wil graag hê dat hulle moet weet dat ek onvermoeid sal werk om te verseker dat al ons leerders hulle drome kan verwerklik, drome waarvan baie soortgelyk was aan dié van hierdie kinders wat dood is. Ons sal alleenlik daarin slaag om ons provinsie uit te bou as 'n tuiste vir almal as ons kinders vry kan rondbeweeg. aan hierdie visie en die gedagtenis van hierdie kinders dra ek hierdie toespraak op.

Dit is 'n eer om vandag voor u te staan en die begroting van die Wes-Kaap Onderwysdepartement vir u voor te hou. Die verantwoordelikheid wat aan my opgedra is deur my organisasie, die African National Congress, stem my tot nederigheid.

Op 14 April 2004 het die mense van Suid-Afrika en die Wes-Kaap gestem. Hulle het gestem vir 'n volkskontrak om armmoede te bestry en werk te skep. Die mandaat is duidelik. In ons provinsie het ons gestem vir verandering en transformasie. Ons mense het groot verwagtinge en selfs groter hoop. Terselfdertyd wil hulle ook saamwerk met hierdie nuwe provinsiale regering en ons help om 'n beter lewe te bewerkstellig. Ons mag nie en sal hulle ook nie in die steek laat nie. Ons is inderdaad vol vertroue dat die volgende vyf jaar die beste nog vir die onderwys gaan wees.

Ons gaan die Wes-Kaap verander sodat ons provinsie 'n tuiste vir al ons mense sal wees -swart, bruin, wit en Indiër. Dit is ons visie. Siza kuyitshintsha le Nthsona Koloni. Mans en vroue. Jonk en oud, gestremd, kwesbaar, arm en ryk. Diegene met leerstoornisse. Hulle is ons verantwoordelikheid. Om hierdie visie te bereik, is dit ons taak om Ikapa Elihlumayo te laat slaag. Ek is oortuig dat pogings, dikwels doelbewus, om nasionale beleid in die wiele te ry, onnodige en vermorsende regsskermutselinge en die onaanvaarbare misbruik van amptenare in die najaag van ideologiese gevegte, ontwrigting tussen die Wes-Kaap en ons nasionale regering veroorsaak het. In die proses is transformasie en gelykberegtiging in die onderwys skade aangedoen.

Kortliks glo ek dat die behoeftes van ons armste gemeenskappe, Swart en Kleurling- in besonder, dikwels verwaarloos en verontagsaam is. Siza kuyitshintsha le Ntshona Koloni! Ons moet aangevuur wees om elke skool te dien - maar ons moet meer vurig wees oor gelykberegtiging - om waarlik 'n verskil te maak - ons moet ons onverdeeld daarop toelê om die skreiende ongelykhede aan te spreek.

In hierdie verband benodig ons departementele amptenare en opvoeders wat die visie van die Wes-Kaap as 'n tuiste vir almal en die strategie van Ikapa Elihlumayo ten volle onderskryf. Ons moet ook aanvaar dat ons Departement meer verteenwoordigend moet word veral ten opsigte van vroue en swart mense. Die premier het 'n oproep gedoen op staatsamptenare wat toegewyd is aan 'n naatlose regering, Batho Pele en dienslewering. Ek is daarvan bewus dat baie Kleurling, Swart en Wit beamptes die Premier se visie volkome onderskryf. Ek verwag nie van beamptes om onkritiese skoothondjies te wees nie. Maar ek wil dit baie duidelik stel dat diegene wat nie aan hierdie waardes toegewyd is nie in die woorde van die Premier "met die SG moet praat oor maniere om die administrasie te verlaat". Ons gaan die Wes-Kaap verander!

Mnr die Premier, as LUR vir die Onderwys, aanvaar ek u uitdaging om die mensebronne vir Ikapa te voorsien. Geagte Speaker, ons President het duidelike opdragte gegee van wat gedoen moet word in die onderwys voor die einde van die boekjaar in Maart 2005. Geen leerder sal onder 'n boom onderrig ontvang nie; alle skole moet toegang tot skoon water en sanitasie hê. Die herkapitalisering van ons VOO-kolleges om te verseker dat aan die behoeftes van ons ekonomie voldoen word, moet plaasvind. Ons Premier het gesê dat in die eerste 100 dae die Usasazo Skool in Maitland na Khayelitsha sal verskuif en dat 50 % van die skole wat tans nie elektrisiteit het nie, daarvan voorsien sal word.

Dis vir my baie aangenaam om te kan aankondig dat, voor 100 dae verloop het op 31 Augustus, die ligte aangeskakel sal word by Seekoegat Primêr (23 Julie), by Brackenhill Primêr die dag daarna op 24 Julie, by Voorsorg Primêr op 27 Julie en by Boniface Primêr op 28 Julie. Ons Usasazo-leerders van Khayelitsha, wat tans per bus na Maitland vervoer word, sal hulle nuwe skool betrek op of voor 31 Augustus. Dit sal nie alleen 'n behoorlike leeromgewing verskaf nie, maar sal die Departement ongeveer R3 miljoen per jaar aan busvervoerkoste bespaar. Voor 100 dae verby is, sal ons 'n strategie vir die voorsiening van water en sanitasie kan aanbied vir die 54 skole in ons provinsie wat tans daarsonder moet klaarkom. Feitlik al hierdie skole is geleë op privaat plaaseiendom. Ons sal dit afhandel nadat ons met Agri Wes-Kaap, Cosatu en ander vakunies, Plaaslike Regering, Openbare Werke en Watersake beraadslaag het.

In al hierdie werk sal ons gerig word deur die president se oproep tot vennootskappe - 'n kontrak met die mense van die provinsie. Dit beteken dat ons Departement aktiewe stappe gaan doen om hierdie vennootskap te bou, veral met leerders, opvoeders en ouers. Met dit as doelwit het ons besluit om te bou aan die sosiale samehorigheid in die onderwys. Daar is geen ander manier waarop ons die uitdagings die hoof sal kan bied as om in samewerking met ons ouers, leerders en opvoeders te handel nie. Ek het die SG van Onderwys, mnr. Ronnie Swartz, gevra om 'n strategie te ontwikkel teen 31 Augustus wat sal uitspel watter ondersteuning ons departement kan bied met die vorming van 'n Wes-Kaap Vereniging van Leerderrade sowel as 'n vereniging wat al die beheerliggame van die provinsie bymekaar kan bring. Hierdie strategie sal 'n program insluit om hierdie strukture proaktief te bemagtig.

Die onderwys bied egter geen eenvoudige uitdaging nie. Die onderwys verteenwoordig die grootste enkel gedeelte van die provinsiale begroting, en ek is deeglik bewus van die geweldige verantwoordelikheid wat hierdie belegging op die Wes-Kaap Onderwysdepartement en op myself plaas.

Die totale onderwysbegroting vir 2004-'05 is R5.466-biljoen, wat 30.31% van die totale begroting vir die provinsiale regering verteenwoordig. Hierdie gedeelte bevestig die waarde wat ons in hierdie provinsie aan die onderwys heg, sowel as die graad van die uitdagings wat ons in die onderwys die hoof moet bied.

Die doel van my rede is om te sê hoe ons beplan om hierdie geld te spandeer en om die drie kernprioriteite aan te dui vir die onderwys vir die jaar wat voorlê. Ek sal ook uitstippel presies watter 100 dae deposito's ons addisioneel tot die premier se opdragte in die onderwys sal belê. Ek wil saamvat deur die transversale strategieë uit te lig wat ons werk sal bepaal.

Voordat ons in besonderhede gaan, wil ek graag erkenning gee aan en welkom heet die leerders en personeel van Ravensmead Sekondêre Skool wat hierdie verrigtinge via 'n videokonferensiestelsel volg.

Dit was vir my 'n voorreg om voor hierdie sitting met hulle deur middel van hierdie aansluiting te kon gesels oor wat hulle graag in die onderwysbegroting sou wou sien.

Ons het besluit om hierdie verrigtinge na die skool deur te stuur om te demonstreer wat die mag van tegnologie is om toegang tot die onderwys te verskaf. Hulle volg tans hierdie verrigtinge in hulle nuwe rekenaarlaboratorium wat deur ons Khanya Tegnologie in die Onderwys-projek geïnstalleer is. Premier Rasool het die laboratorium verlede Donderdag geopen.

Ons het ook besluit om direk met een van ons skole te praat, in erkenning van die belangrikste mense in die onderwys, die leerders in die klaskamer.

Dit is vir ons 'n ontsettende verantwoordelikheid om te verseker dat ons leerders, een en almal, die kennis, vaardighede en waardes verwerf wat hulle nodig het om vervullende lewes te ly en by te dra tot die ontwikkeling van die provinsie en die land.

Terwyl ons die genoemde eienskappe in ons leerders kweek, vorm ons deel van die groter prentjie, soos deur iKapa Elihlumayo gedefinieer, wat beteken "Koester die Kaap" - ons provinsiale strategie om armmoede te beveg en werk te skep.

Die onderwys speel 'n deurslaggewende rol in hierdie proses deur die mensebronne wat nodig is om die Kaap te koester, te ontwikkel. Aan die wortel van hierdie strategie lê die oproep wat Premier Rasool op ons almal gemaak het, naamlik om 'n "Tuiste vir almal" te skep. 'n Tuiste in die Wes-Kaap waar elkeen kan deelneem aan die lewe van die provinsie, en die voordele wat ons kan aanbied sal kan geniet.

Die mate waartoe ons mense alreeds hierdie provinsie hulle tuiste gemaak het, word geskaad deur die harde realiteite van werkloosheid en 'n ondergekwalifiseerde jeugsektor. Ongeveer 26% van ekonomies aanwendbare volwassenes is werkloos, slegs 18% van volwassenes oor 20 het matriek, slegs 10% van hierdie volwassenes het 'n hoër onderwyskwalifikasie en meer as 21% het geen primêre onderwys of het dit nie voltooi nie. Daar lê duidelik baie werk voor om te verseker dat almal toegang het tot geleenthede.

Hierdie statistieke is vir ons 'n besondere ontnugtering terwyl ons 10 jaar van demokrasie vier. Terwyl ons baie suksesse oor die afgelope 10 jaar kan vier, moet ons ook erken dat ons nog ver moet vorder voor ons almal in die onderwys kan akkommodeer.

Om egter 'n tuiste vir almal te skep, beteken meer as om net geleenthede vir ons mense te skep om vaardighede te ontwikkel wat deur die ekonomie en die arbeidsmark benodig word. Dit het ook baie te doen met die opbou van eenheid tussen verskillende gemeenskappe en daarmee dat daar uitvoering gegee word aan die onderskeie regte en voorregte van vryheid en die demokrasie vir alle gemeenskappe, soos in die grondwet verskans. Hierdie uitdagings bly deurslaggewend, veral op hierdie tydstip in ons volk se geskiedenis waar ons die tiende verjaarsdag van die oorwinning oor apartheid vier.

Ons moet hierdie oorwinning van die gees van Afrika handhaaf en na al ons mense deurgee. Die onderwys het 'n kritiese rol in hierdie verband.

Oor die afgelope 10 jaar het ons die grondslag gelê van 'n nuwe onderwysstelsel wat ons tot in die toekoms kan dra. Wat 'n massiewe onderneming! Ons moet al die harde werk van onderwysers, prinsipale en amptenare erken wat dit op nasionale sowel as provinsiale vlak moontlik gemaak het. Hierdie grondslae sluit beleid en wetgewing, nuwe onderwysstrukture, 'n nuwe kurrikulum vir AOO wat intussen hersien is, en 'n nuwe kurrikulum vir VOO in. Ons het baie programme van stapel gestuur ter ondersteuning van hierdie veranderinge, en ons is gedurig besig om dit te verfyn om doeltreffende lewering te verseker. Ons taak is nou om op hierdie grondslae te bou, om ons mensebronne te bou, om die Kaap te koester en 'n tuiste vir almal in hierdie provinsie te skep.

Intussen het die WKOD 'n wye reeks aktiwiteite aan die gang gesit om ons 10-jarige demokrasie te vier. Dit sal uitloop op 'n sleutelkonferensie in Oktober, wanneer ons ons 2020 Onderwysvisiestrategie sal bekendstel.

Ek is ook bly dat ek kan aankondig dat 'n tender aangevra sal word vir die saamstel van 'n eerste Wes-Kaap Skolesangboek as deel van ons vierings van die 10-jarige demokrasie. Die sangboek sal die ryke verskeidenheid van alle bevolkingsgroepe in die provinsie weerspieël waar die ryke teksture en boustowwe van ons mense deurlopend gevier sal word. Ek sal ook daarna strewe om gemeenskapsinrigtings te bevorder waar die bestudering van kontemporêre en klassieke musiek, kuns en drama aangemoedig word. Ons doelwit is om die kunste en kultuur binne ons kurrikulum te vestig.

Indien ons egter ons uitdagings goed bekyk, sien ons dat ons taak die versameling, opbou en bekwaammaking van die belangrikste hulpbronne van enige gemeenskap, naamlik sy mense, ons menslike kapitaal, insluit. Ons departement, die WKOD, het twee fundamentele rolle te vervul om mensehulpbronontwikkeling op die lang duur voort te stu.

Die eerste is om seker te maak dat Algemene Onderwys en Opleiding, oftewel AOO, die fondament vir alle mensehulpbronontwikkeling in die provinsie verskaf. AOO dek graad R tot graad 9 waar graad R die jaar van inskrywing voor graad 1 is.

Die tweede sleutelrol is om seker te maak dat Verdere Onderwys en Opleiding, oftewel VOO, geleenthede skep vir die verdere ontwikkeling van die kennis en vaardighede wat vereis word vir indiensneming en vir ekonomiese deelname. VOO dek graad 10 tot 12 in skole en ekwivalente vlakke in VOO-kolleges.

Ek noem 'n paar feite en syfers ter verduideliking van die groter geheelbeeld van die onderwys in die Wes-Kaap.

Volgens die interimuitslae van ons tiendedagopname in Februarie, het die getal leerders wat by openbare skole ingeskryf het van 933 662 leerders in 2003 tot 948 926 in 2004 vermeerder, wat 'n toename van 1.6% verteenwoordig.

Vir die afgelope vyf jaar was daar feitlik totale inskrywing in graad 1 en totale deelname word gehandhaaf in die primêre skool. Dit is 'n betekenisvolle prestasie vir 'n ontwikkelende streek. Hierdie leerders woon 1 460 openbare skole in die Wes-Kaap by, en word deur 28 500 onderwysers onderrig. Ons het meer as 7 930 staatsdiensamptenare in diens. Die getal leerders wat matriek slaag, het oor die afgelope paar jaar stadig maar seker vermeerder, van 25 000 in 1994 tot 33 000 in 2003. Ons moet nou die groeikoers vermeerder en het vir onsself die teiken van 40 000 suksesvolle matriekkandidate teen 2008 gestel. Leerderinskrywing toon egter 'n dramatiese afname in inskrywingstal na graad 8.

Normaalweg is daar ongeveer 80 000 leerders wat vir graad 1 inskryf, waarvan slegs 40 000 graad 12 bereik. Dit beteken dat slegs ongeveer 50% van leerders wat inskryf vir graad 1 by graad 12 uitkom. Die voortydige skoolverlaters is hoofsaaklik ons armste leerders, wat dui op die werk wat gedoen moet word om armmoede te beveg en werk te skep. Die WKOD het 'n reeks programme gereed om toegang tot AOO, VOO en verwante programme, Basiese Onderwys en Opleiding vir Volwassenes (BOOV) en Onderwys vir Leerders met Spesiale Onderwysbehoeftes (OLSO), onder andere, te verseker.

Ons grootste uitdaging egter in die medium tot lang termyn is om die uitvalkoers in ons hoërskole aan te spreek. Die WKOD pas vier basiese strategieë toe om hierdie saak op te los. Dit behels die verskaffing van onderrigprogramme van 'n hoë gehalte (graad R) aan alle 5-jarige kinders in die Wes-Kaap teen 2010 en programme van gehalte aan graad 1 - 9 leerders sodat leerders AOO verlaat met die hoogs moontlike vaardighede in tale en wiskunde om hulle geleenthede om te verdien en te leer te verbeter. Ons sal ook die getal 16-20-jariges verhoog wat vir toepaslike VOO-programme in skole inskryf wat tot indiensneming of tot toegang tot hoër onderwysinrigtings en tot doelgedrewe BOOV-programme lei.

Tegelykertyd moet ons erken dat die onderwys in ons provinsie 'n ande kritieke grondslag vir 'n uitstaande mensehulpbronstrategie moet aanspreek, naamlik Vroeëkindont-wikkeling. Wat ons wel gevind het, is dat nadruk op AOO en VOO sonder 'n gelyktydige poging om VKO te ondersteun, ons gang met die onderwys van leerders vertraag - heel eenvoudig omdat 'n stewige fondament ontbreek. My grootste kommer is wat in die eerste 4 jaar van 'n kind se lewe plaasvind. In der waarheid moet ons al begin by baie van ons verwagtende moeders wat alkohol gebruik en ons eie kinders reeds vanaf geboorte die geleentheid ontneem om tot volle potensiaal te ontwikkel. Daar sal na 'n intervensie m.b.t. VKO en Fetale Alkoholsindroom verwys word as deel van die verdere 100 dae-opdrag.

Ek sou nou graag sleutelaspekte van die begroting wou uitlig saam met die uitstaande eienskappe van die belangrikste programme om te verduidelik hoe ons beplan om die beste gebruik te maak van ons begroting vir 2004-'05.

Dit is aangenaam om te kan aankondig dat ons voldoen het aan die aanbevole verdeling van personeel- en nie-personeeluitgawes deur 85% van die begroting aan personeel-uitgawes en 15% aan nie-personeeluitgawes toe te wys.

Ons totale begroting vir 2004-'05 is R5.466 biljoen waarvan meer as R4.6 biljoen na gewone openbare skole gaan. Daarbenewens sal ons ongeveer R350 miljoen aan skole vir leerders met spesiale onderwysbehoeftes, ongeveer R152 miljoen aan VOO-kolleges, ongeveer R58 miljoen aan graad R-skoolonderwys en ongeveer R22 miljoen aan BOOV toeken.

VKO
Die getal preprimêre skole wat graad R aanbied, het voortdurend gegroei die afgelope jare, veral in armer gemeenskappe, danksy veranderinge in ons subsidiebeleid. Tans subsidieer ons meer as 930 preprimêre skole wat graad R aanbied.

Ons langtermynplan is om teen 2010 graad R-onderwys aan alle vyfjariges te kan verskaf. Terwyl ons reeds vordering kon bespeur, is daar algemene instemming dat ons nog baie meer moet doen om preprimêre kinders vir die skool voor te berei.

Ek het alreeds 'n groot verskeidenheid van belanghebbendes ontmoet met die oog daarop om die aanbevelings van die MHO-strategie wat deur dr Franklin Sonn, Minister Naledi Pandor en andere ontwikkel is te versnel deur die vorming van 'n taakgroep oor VKO wat die VKO-diens aan toenemende getalle kinders van 0 tot 5 jaar beskikbaar sal stel. 'n Mens kan jou kwalik voorstel watter verskil 'n gesamentlike poging met ons kollegas in die Gemeenskapsdiens, Openbare Werke, NRO's en GBO's en duisende van ons onbaatsugtige VKO-werkers sou kon maak in die lewens van duisende van ons kinders oor die volgende vyf jaar. Dit is hoe geletterdheid en syferkundigheid verbeter kan word.

AOO
Sleutelontwikkelings in Algemene Onderwys en Opleiding sluit tans die bekendstelling van die Hersiene Nasionale Kurrikulum vir graad R tot 9 in.

Ons stel die hersiene kurrikulum bekend in stadiums wat begin met die Grondslagfase in 2004. Opleiding vir die Grondslagfaseonderwysers in 2003 was 'n reuse sukses en ons hoop om weer groot sukses te behaal wanneer ons 7 500 Intermediêrefaseonderwysers oplei gedurende die Julievakansie vanjaar, saam met ongeveer 1 000 skoolhoofde.

Ons sal ook voortgaan met die diagnostiese toetsing van leerders in graad 3, 6 en 8, om probleme vroeg te identifiseer met die oog op korrektiewe aksie.

Die Departement het 100 boeke aan elke primêreskoolklaskamer geskenk en sit 30 minute daagliks opsy vir lees, sodat leerders aangemoedig kan word om ten minste 100 boeke per jaar te lees. Ons ondersteun verder syferkundigheidonderrig deur skole te voorsien van spesiaal-ontwerpte wiskunde- en wetenskaponderrigstelle.

Leerderprestasie in wiskunde, wetenskap en geletterdheid bied steeds 'n baie groot uitdaging. Die WKOD het strategieë ontwikkel om prestasie in hierdie vakke in hierdie provinsie deur die bank te verbeter. Hierdie strategieë sluit in onderwyseropleiding, die ontwikkeling van onderrig- en leerondersteuningsmateriaal, diagnostiese toetsing en spesiale intervensies.

Die jongste maatreëls sluit die volgende in: ons nuwe Kaapse Akademie vir Wiskunde, Wetenskap en Tegnologie, wat vir die eerste keer vanjaar sy deure geopen het. Feitlik al die leerders is afkomstig uit benadeelde agtergronde. Die Departement sal ook in Julie indiensopleiding verskaf aan 140 onderwysers in wiskundige geletterdheid, vir die Gevorderde Onderwysersertifikaat (GOS) en ons belê vanjaar R1 miljoen in beurse vir 50 onderwysstudente wat wiskunde sal aanbied. Ek wil graag erkenning gee aan die ongelooflike goeie werk van die Paarl Beheerliggaamvereniging wat leerderskappe vir wiskunde- en wetenskap-matriekleerlinge by SBL'e verkry het. Hulle help met die instelling van wiskunde- en wetenskapklubs in hulle skole.

Verder het ons die getal fokusskole vir Dinaledi-wiskunde verhoog van 6 na 10 en verlede jaar het ons Departement spesiale wiskundeonderrigstelle aan Grondslag-faseklasse verskaf. Hierdie stelle sal nou aan onderwysers van die Intermediêre Fase verskaf word. Die Grondslagfase dek van graad R tot 3, terwyl die Intermediêre Fase van graad 4 tot 6 dek.

Ons beplan selfs die instel van 'n verpligte halfuur daagliks in primêre skole wat gewy sal word aan hoofrekene en denkgimnastiek, om aan te sluit by ons verpligte halfuur-leesperiodes.

VOO
Met betrekking tot VOO soek ons daarna om ons inskrywings by skole en kolleges te balanseer deur middel van ons graad 8-assesseringsprogram, leiding t.o.v. studie-opsies en beroepe in graad 9, nuwe kursusse by VOO-kolleges en deur die leningskema vir VOO-kolleges uit te brei.

Ons sal ook poog om 'n wye verskeidenheid vakopsies vir leerders in VOO op skool, ondersteun deur die nodige toerusting en infrastruktuur, in te stel.

WKOD-amptenare het 'n betekenisvolle bydrae gelewer tot die nuwe nasionale kurrikulum vir VOO in skole, en beplan om, in samewerking met ons kollegas oor die hele land, die kurrikulum te implementeer, beginnende in 2006. Die WKOD het 'n innoverende, multimedia-opleidingsprogram ontwikkel wat gebaseer is op 'n CD, video's en 'n handleiding, om onderwysers op te lei in Uitkomsgebaseerde Onderwys in VOO.

U sal 'n afskrif van die CD in u begrotingstoespraaklêer vind, sodat u ook kan ontdek waaroor UGO in VOO nou eintlik gaan. Ek versoek ons LPW's en LUR'e om die CD te lees en dit dan te skenk aan 'n skool in u kiesafdeling. Hier is nog 'n goeie voorbeeld van die wyse waarop die WKOD die tegnologie inspan om die onderwys te verbeter.

Intussen gaan die WKOD voort om maniere te ondersoek waarop die matriekslaagsyfer in die Wes-Kaap verbeter kan word en waarop die getal sowel as die gehalte van suksesvolle matriekuitslae verhoog kan word. Ons intervensies sluit in die Skoleleerprojek, wat daarin geslaag het om die getal skole met 'n matriekslaagsyfer van minder as 60% betekenisvol te verminder. Ons stoot nou die drumpel op na 70%.

BOOV
Die WKOD ondersteun tans BOOV vir byna 26 000 leerders by ongeveer 300 BOOV-leerplekke. Terwyl getalle die afgelope jare toegeneem het, moet ons meer doen om inskrywing vir BOOV te verhoog. BOOV vorm 'n noodsaaklike deel van ons planne om armmoede en werkloosheid te bestry. Ek kan met trots aankondig dat SASCO in die Wes-Kaap my genader het met 'n voorstel om hulle lede betrokke te kry by ons geletterdheidsveldtog onder ouers. Daarbenewens het ek 'n onderneming ontvang van die Rally to Read-veldtog om die getal skole wat deur hulle bedien word te verhoog van 23 na 60.

In die komende maande sal ons 'n projek van stapel stuur om vaardighedeontwikkeling, veral in die nodale sones van die Wes-Kaap wat vir spesiale aandag geoormerk is, te ondersteun.

OLSO
Die WKOD bedryf 75 skole vir leerders met spesiale onderwysbehoeftes, genaamd OLSO-skole Die Departement het 'n groot aanvraag vir spesiale skole beleef, met 2000 addisionele leerders wat plek soek in hierdie skole. Na samesprekings met hulle het ek die Departement verbind tot 'n onderneming om groter steun aan hierdie sektor te verskaf.

Ons oorweeg maniere om meer OLSO-leerders in hoofstroomskole te akkommodeer, in ooreenstemming met die nasionale beleid van inklusiewe onderwys.

Ons het ook 'n dramatiese toename gesien in die getal jongmense wat verwys is na ons Spesiale Jeugsorgsentrums, wat 'n toename van die getal jongmense wat met die gereg bots, sowel as 'n toenemende behoefte aan vaardigheidskole reflekteer.

Onderwystegnologie
Met verwysing na onderwystegnologie sal die WKOD voortgaan met sy Khanya-projek aangaande Tegnologie in die Onderwys. Aan die einde van 2005 beplan Khanya om te verseker dat elke hoërskool in die Wes-Kaap oor 'n rekenaarlaboratorium beskik. Khanya beoog om onderwys en leer te bevorder deur middel van die benutting van inligtings- en kommunikasietegnologie, of IKT.

Vroeër vanjaar is Khanya gelys as finalis in die Stockholm Challenge, die wêreld se toonaangewende kompetisie vir IKT-projekte wat ontwerp is om 'n diens te lewer. Khanya was die enigste projek in Afrika wat hierdie erkenning ontvang het.

Ander IKT-projekte sluit in Dassie, wat dieselfde doelwitte as Khanya in VOO-kolleges nastreef, ons e-Kurrikulumprojek, om digitale-inhoud- en leringstelsels te ontwikkel, sowel as verskeie webgebaseerde dienste via ons webtuiste, WKOD-aanlyn. Interessante IKT-nuwighede sluit in die gebruik van Geografiese Inligtingstelsels (GIS) se programmatuur deur ons Navorsingsdirektoraat, om data te karteer, om 'n nuwe dimensie tot beplanning by te voeg. Dit is my droom dat GIS-programmatuur vir ons aardrykskunde-studente beskikbaar gestel sal word. Tydens my eerste ontmoeting met die Raad van Onderwysministers het die Raad die witskrif oor e-Onderwys goedgekeur. Dit sal nou na ons nasionale kabinet gaan. Dit is 'n groot stap vorentoe en beantwoord die President se oproep vir die gebruik van oopbronprogrammatuur.

Ons Telekommunikasieprojek het verlede jaar die proses voltooi om 99.9% van ons skole by die Internet in te skakel.

Fisiese infrastruktuur
Voortgesette groei in die aanvraag na klaskamerruimte in snelgroeiende gebiede bied 'n belangrike uitdaging vir die WKOD en ons mededepartemente, veral Openbare Werke, Ons Departement beraam dat 'n addisionele 26 000 leerders jaarliks tot ons skole toegevoeg word. Soos in die geval van Gauteng, staar druk op infrastruktuur en personeel ons provinsie ook in die gesig.

Die provinsie bou drie nuwe skole in 2004 om in die groeiende aanvraag te voorsien, gevolg deur nog nege skole in 2005. Terwyl hierdie bouprogram baie sal doen om die druk op ons skole te verlig, is daar geen waarborg dat dit in al ons behoeftes sal voorsien nie.

Ons moet innoverend dink en voor die dag kom met vars oplossings waarby alle belanghebbendes betrek word.

In die komende maande sal ons alle opsies ontgin, wat insluit die beste gebruikmaking van ons geboue en beskikbare grond. In hierdie verband sal ek nou saamwerk met LUR Skwatsha om die verkoop van goedgeleë skoolgrond te versnel. Verdere aankondigings sal later gemaak word.

Landelike skole
Oor die afgelope 10 jaar was die WKOD besig met die amalgamasie van landelike skole om 'n gelyke verspreiding van bronne in landelike gemeenskappe te verseker. Ongeveer 20% van leerders in die Wes-Kaap woon landelike skole in dorpe of op plase by.

'n Tipiese kenmerk van landelike onderwys is die groot getal klein primêre skooltjies. In die verlede het baie van hulle die mees basiese geriewe kortgekom..

In September verlede jaar het die WKOD 'n Landelike Onderwysplan gefinaliseer wat die voortgesette onderwys in landelike omgewings sal begelei. Dit sluit die samesmelting en integrasie van skole in. Vele in hierdie provinsie het die skep van nierassige onderwys in die provinsie teengestaan. So kan dit nie langer vertraag word nie. My ervaring verlede week in Porterville het my oortuig dat die meerderheid van ons mense bereid is om hierdie pad saam met ons te loop. Hierdie plan sal binne twee jaar geïmplementeer word.

Beginsels van hierdie plan sluit in dat vervoer streng volgens voorskrif verskaf sal word en dat segregasie nie ondersteun sal word deur leerders verby bestaande skole te vervoer nie. Tans verskaf ons vervoer aan arm leerders wat verder as 5 kilometers van die naaste skool af woon. Hierdie oorgeërfde beleid het onbeplande gevolge. In die lig van die finansiële implikasies en die behoefte aan gelykberegtiging is ek bly om te kan aankondig dat ons hierdie beleid gaan hersien. My beroep op belanghebbendes is om by ons aan te sluit en kreatiewe oplossing te vind om ons leerders te vervoer. Dit sal beteken om saam te werk met die Departement van Vervoer om openbare vervoer in die metro- en landelike gebiede van ons provinsie te versterk. Indien ons daarin kan slaag om die bou van 'n hoërskool in Gansbaai te versnel sal ons honderdeduisende rande kan bespaar waar leerders tans na Hawston, Bredasdorp en Hermanus moet reis.

Gehalteversekering, verantwoordbaarheid
In die tussentyd sal die WKOD toenemend aandag gee aan gehalteversekering en verantwoordbaarheid, in ons ywer om gehalteonderwys vir almal te verskaf.

Stappe om gehalte te verseker sluit in programme vir sistemiese evaluering, selfevaluering vir skole en Heelskoolevaluering. Die Departement het Prestasiebestuur in 2003 ingestel. Planne om 'n nuwe Gehalteversekeringsdirektoraat in te stel is in 'n gevorderde stadium.

Gekoppel aan die poging om gehalteversekering toe te pas is verskeie projekte wat effektiewe skole en openbare onderwysadministrasie teweeg kan bring.

Ons Onderwysbestuurs-en-ontwikkelingsentrums of OBOS'e is nou in hulle derde bedryfsjaar. Hulle doel is om bestuur en ontwikkeling nader aan die skole te bring. Ek glo dat ons OBOS'e 'n kritieke deel uitmaak van die bou van ons skole en dat hulle daarom behoorlik versterk en van die nodige hulpbronne voorsien moet word.

Die Departement het Werkplekvaardighedeontwikkeling en planne vir die verbetering van dienslewering ingestel en die getal artikel 21-skole in die provinsie is steeds aan die toeneem. Sodra skole oor die vermoë beskik om hulle finansies outonoom te bestuur, kan hulle aansoek doen om artikel 21-status ingevolge die Suid-Afrikaanse Skolewet.

In April vanjaar het ons ons nuwe Oproepsentrum ingestel om dienslewering aan ons personeel te verbeter en ons Velige Skole Oproepsentrum word nou in 'n ultramoderne fasiliteit gehuisves.

Gesondheid en veiligheid
Die WKOD is ernstig verbind tot die gesondheid en veiligheid van ons leerders en personeel. Dit kan gesien word in ons omvattende MIV- en VIGS-program. Ek is diep besorg daaroor dat ons provinsiale respons op die pandemie tot dusver nog nie deur 'n omvattende benadering gerig is nie. Terwyl groot werk gedoen is ten opsigte van behandeling van MIV en VIGS, het ons die voorkomende komponent gevaarlik nagelaat. Die Vigsraad het nie daarin geslaag om 'n provinsiale, gemeenskapsgedrewe respons te verkry nie. Leerders wat seksuele gemeenskap beoefen sal beter toegang tot kondome kry en opvoeders en leerders sal aangemoedig word om uit te vind wat hulle status is. Terselfdertyd sal ons ons skole ontwikkel as plekke waar gesondheid bevorder word. Ons sal die merkwaardige werk wat deur FASFACTS gedoen word, ondersteun en daag ons susterdepartemente uit om hierdie veldtog te ondersteun.

In April vanjaar het die WKOD die Voedingsprogram vir die Primêre Skool van die Departement van Gesondheid oorgeneem. Die program speel 'n kritieke rol in die verbetering van leertoestande deur te verseker dat ons armste primêreskoolleerders nie op 'n leë maag probeer leer nie. Ek het belanghebbendes in die voedselsekuriteitsektor ontmoet. Ons is vasberade om seker te maak dat die onderwys 'n sleutelrol in die uitbreiding van die voedingsprogram vervul en ondersoek volhoubare maniere om 'n "landboukultuur" by ons skole in te skerp. Sodoende sal ons armmoede beveg en werk skep.

Ons Veiligeskoleprogram gaan voort om veilige skoolomgewings te verseker deur met skole en sosiale vennote saam te werk om bendegeweld, diefstal, vandalisme en dwelmmisbruik teen te werk en 'n helpende hand uit te steek na diegene wat die slagoffers van misbruik is.

Ons jongste uitdagings is die plaag van "tik-tik", die dwelm wat op die oomblik die Kaapse Vlakte snel infiltreer, sowel as veranderings in die bendestrategie wat die jeug nader trek. Hulp is nooit ver weg nie, via ons Veilige Skole Sentrum, op 0800 45 4647.

Hierdie basiese programme lê ten grondslag van ons strategie om die mensebronne te ontwikkel wat nodig is vir "Koester die Kaap", in ooreenstemming met iKapa Elihlumayo. Bo en behalwe hierdie programme belê ons ook fondse van die iKapa Elihlumayo-begroting in projekte wat 'n betekenisvolle bydrae sal lewer tot die bereiking van ons doelwitte.

Hierdie projekte sluit in ons onlangse assessering van die lees- en syferkundigheidvaardighede van graad 6-leerders, as deel van ons voortgaande program om probleme vroeg te diagnoseer met die oog op remediërende stappe. Hulle sluit ook in 'n goed geïntegreerde reeks programme om die grond voor te berei vir VOO in skole in 2006. Die VOO-sertifikaat sal die Senior Sertifikaat in 2008 vervang. Vir die eerste keer volgende jaar sal ons graad 9-leerders aanmoedig om te kies tussen VOO in skole of VOO in kolleges.

Ons kolleges vervul hulle taak in 'n toenemende mate en word die platforms waarvandaan ons die volgende generasie leiers en entrepreneurs na die openbare en privaat sektor lanseer. 

Dit sal egter 'n tyd neem om te verseker dat ons vir almal deur middel van ons kernprogramme gehalteonderwys verskaf. Ons begroting van byna R5.5 biljoen vir vanjaar reflekteer die omvang van hierdie belegging.

Ons het nietemin 'n reeks inisiatiewe geïdentifiseer wat ons in die volgende 100 dae kan implementeer wat ons deposito sal verteenwoordig vir verdere verbeteringe in die onderwys op die lang duur. Hierdie beleggings beoog om spoed en momentum te verleen aan ons pogings in die onderwys. Dit sluit die volgende in:

• 'n Strategie om die onmiddellike tekorte in klaskamerruimte op te los in geïdentifiseerde krisisgebiede, in samewerking met transport en Openbare Werke, om vir die 2005-skooljaar voor te berei.
• Strategieë om kapitale fondse vir die skoolbouprogram te mobiliseer deur staatsgrond in besonder, grond wat aan onderwys toegesê is en skoolgronde beter te benut.
• Kurators wat by hoërisikoskole geplaas sal word om te verseker dat hulle doeltreffend opereer.
• Die hersiening van beleide en strategieë vir die inskrywing van leerders, om te verseker dat die 2005-skooljaar glad begin. Baie ouers kla dat hulle kinders onbillik uitgesluit word van sekere skole.
• 'n Proaktiewe, sistemiese en volhoubare mediumtermynplan om ons MIV- en VIGS-program na skole uit te brei.
• 'n Loodsprojek in die Overberg-streek wat ondersteun sal word deur die Departement van Arbeid, sakeondernemings en die Gemeenskaps-indiensnemingsinisiatief van Houtbaai wat 'n databasis sal ontwikkel van al ons matrieks en werkloses, met die oog daarop om vir hulle leerderskappe te bekom, werk te verskaf en die vaardighede te verskaf wat benodig word vir Ikapa in die Overberg.
• 'n Gesamentlike strategie met ander regeringsdepartemente en belanghebbendes wat ontwikkel sal word ter ondersteuning van Vroeë Kindontwikkeling.
• Die voltooiing van ons Onderwysvisie 2020-strategie, wat 'n strategie vir langtermyn strategiese beplanning deur die WKOD sal verskaf.
• 'n Bespreking met die staande komitee om 'n moontlike proses van openbare verhore te begin oor die kwessie van skoolgeld en die uitwerking daarvan op die toeganklikheid tot die onderwys.
• Ons voorlegging oor die Konseptaalbeleid van die Wes-Kaap om te verseker dat moedertaalonderrig versterk word en spesifieke stappe gedoen word om Xhosa en Afrikaans te ondersteun, veeltaligheid in die onderwys te bevorder en erkenning te verleen aan ander tale wat in die provinsie gepraat word.

Vennootskappe

Vennootskappe speel steeds 'n lewensbelangrike rol ten opsigte van die sukses van die onderwys en die opbou van die sosiale kapitaal van die provinsie. Die werk van Veilige Skole is hier ter sprake. Daar is baie ander. Ek is gretig om sosiale kontrakte met vennote op alle fronte gedurende my dienstermyn te ontwikkel. Dit sluit ons leerders en ouers in.

Ons sal op alle fronte nou saamwerk met die burgerlike gemeenskap en die privaat sektor, sowel as met ons kollegas in nasionale, provinsiale en plaaslike regering, oor innoverende maniere om die onderwys in die provinsie te verbeter.

Ek het baie van die programme en projekte waarby ons betrokke is op kort en medium termyn en wat gedek word deur die 2004-05-begroting geïdentifiseer. Ons hou die langtermyntoekoms van die onderwys in die provinsie in gedagte.

Die WKOD, gelei deur Ron Swartz, die Onderwyshoof van die Wes-Kaap, het oor die afgelope agt maande 'n omvattende reeks samesprekings gevoer om die langtermynvisie en -strategie vir die onderwys in die Wes-Kaap uit te trap.

Deelnemers het in besonder gefokus op maniere om administratiewe voortreflikheid, die ontwikkeling van mensekapitaal en skool- en distrikseffektiwiteit te verseker. Hulle pogings sal uitloop op die Onderwysvisie 2020-konferensie in Oktober.

Die konferensie sal 'n sleutelrol vervul in die verskaffing van rigting vir die volgende 10 jaar van onderwys in die Wes-Kaap.

Ten besluite wil ek graag my dank uitspreek teenoor al ons vennote in die regering, burgerlike gemeenskap en die privaat sektor wat so baie doen om die saak van die onderwys in die provinsie te ondersteun en te bevorder.

Ek wil graag ook vir mnr Swartz, ons bestuurders en beamptes op elke vlak bedank vir al hulle harde arbeid ter ondersteuning van onderwys in die veld. 'n Spesiale woord van dank gaan aan ons onderwysers, prinsipale, lektors en inrigtinghoofde, sonder wie die onderwys in ons skole en kolleges nie sou kon plaasvind nie.

Derduisende van ons leerders wat nou op baie verskillende maniere 'n bydrae tot die gemeenskap lewer, is aan u 'n baie spesiale dank verskuldig, soos ons almal ook. U dra almal by om 'n "tuiste vir almal" in die Wes-Kaap te skep en daarvoor bedank ons u.

Met dank.