1. Ingevolge die Norme en Standaarde vir die Befondsing van Skole, plaas die Wes-Kaap Onderwysdepartement (WKOD) groot bedrae staatsgeld oor aan skole in die Wes-Kaap. Verdere oorplasings word aan sekere skole gemaak vir spesiale projekte, bv. instandhouding, voedingskemas, ens. Skole ontvang ook befondsing in die vorm van skoolgeld (skoolgeldskole), monitêre donasies, fondsinsamelings, ens. Al hierdie fondse word omskryf as skoolfondse en dit is die verantwoordelikheid van Skoolbeheerliggame (SBL'e) om te verseker dat hierdie fondse in 'n enkele bankrekening gehou en bestuur word.

2. Die volgende artikels van die Suid-Afrikaanse Skolewet (SASW), 1996 (Wet 84 van 1996) bepaal die vestiging, bestuur en administrasie van skoolfondse—
2.1 Artikel 37(1) – Die beheerliggaam van 'n openbare skool moet 'n skoolfonds instel en administreer ooreenkomstig die voorskrifte soos deur die Departementshoof (DH) uitgereik.
2.2 Artikel 37(2) – Behoudens subartikel (3), moet alle geld wat deur 'n openbare skool ontvang word, insluitende skoolgeld en vrywillige bydraes, in die skoolfonds gestort word.
2.3 Artikel 37(3) – Die beheerliggaam van 'n openbare skool moet 'n enkele bankrekening open en handhaaf, maar 'n beheerliggaam van 'n openbare skool mag, met die goedkeuring van die Lid van die Uitvoerende Raad, surplusfondse in 'n ander rekening belê.
2.4 Artikel 37(6) – Die skoolfonds, alle opbrengste daaruit en alle ander bates van die openbare skool mag slegs gebruik word vir—

  1. opvoedkundige doeleindes, by of in verband met sodanige skool;
  2. opvoedkundige doeleindes, by of in verband met 'n ander openbare skool, volgens ooreenkoms met sodanige ander openbare skool en met die instemming van die Departementshoof;
  3. die uitvoering van die funksies van die beheerliggaam; of
  4. 'n ander opvoedkundige doel soos ooreengekom tussen die beheerliggaam en die Departementshoof.
2.5 Artikel 42 – Die beheerliggaam van 'n openbare skool moet –

  1. rekord hou van fondse ontvang en bestee deur die openbare skool en van sy bates, laste en finansiële transaksies; en
  2. so spoedig as moontlik, maar nie later nie as drie maande na die einde van elke finansiële jaar, jaarlikse finansiële state opstel ooreenkomstig die riglyne wat deur die Lid van die Uitvoerende Raad bepaal is.
3. Ingevolge artikel 16A(2) van die SASW, moet die prinsipaal—

  1. Die beheerliggaam bystaan met die bestuur van die skoolfondse, wat die volgende hulp moet insluit –
    1. die voorsiening van inligting aangaande enige voorwaades ingestel of bepalings uitgereik deur die Minister, die Lid van die Uitvoerende Komitee of die Departementshoof, ten opsigte van alle finansiële sake van die skool soos bedoel in Hoofstuk 4; en
    2. die verskaffing van advies aan die beheerliggaam oor die finansiële implikasies van besluite aangaande die finansiële sake van die skool;
  2. alle redelike stappe moet geneem word om enige finansiële wanadministrasie of wanbestuur deur enige personeellid of deur die bestuursliggaam van die skool te verhoed;
  3. lid wees van 'n finansiële komitee of afvaardiging van die beheerliggaam ten einde enige saak te behartig wat finansiële implikasies vir die skool inhou; en
  4. enige wanadministrasie of wanbestuur van finansiële sake aan die beheerliggaam van die skool en die DH rapporteer.
4. Prinsipale word dus versoek om te verseker dat daar streng gehou word by die instruksies van hierdie omsendbrief.

5. Ingevolge artikel 37(1) van die SASW het die DH reeds instruksies uitgereik aan alle SBL'e, in die vorm van 'n finansiële handleiding, die Basiese Finansiële Handleiding vir Skole. Die finansiële handleiding verskaf instruksies oor hoe om skoolfondse te bestuur, en dit word van die SBL'e verwag om hierdie riglyne toegewyd te implementeer. In hierdie verband word spesifieke verwysing gemaak na die indiening van verslae ingevolge Hoofstuk A8 van die finansiële handleiding.

6. Ingevolge artikel 38(1)(j) van die Wet op die Bestuur van Openbare Finansies (WBOF) van 1999 (Wet 1 van 1999 soos gewysig deur Wet 29 van 1999), moet die rekenpligtige beampte vir 'n departement, handelsentiteit of grondwetlike instelling—

  1. voor die oordrag van enige fondse (behalwe toelae ingevolg die jaarlikse Wet op die Verdeling van Inkomste, of 'n grondwetlike instelling), aan 'n entiteit binne of buite die regering, 'n skriftelike versekering vanaf die entiteit verkry dat dit die effektiewe, doeltreffende en deursigtige finansiële bestuur en interne kontrole stelsels implementeer, of, indien so 'n skriftelike versekering nie gegee is nie, of nie gegee kan word nie, die oordrag van die fondse onderworpe is aan voorwaardes en regstellende maatreëls wat die entiteit vereis om effektiewe, doeltreffende en deursigtige finansiële bestuur en interne beheermaatreëls te vestig en te implementeer.
7. Ingevolge Regulasie 8.4 van die WBOF: Tesourie Regulasies, moet 'n rekenpligte beampte gepaste maatreëls handhaaf om te verseker dat toelaes en ander oordragbetalings aangewend word vir die beoogde doeleindes. Sulke maatreëls kan insluit—

  1. gereelde rapporteringsprosedures;
  2. interne en eksterne ouditvereistes en, waar van toepassing, indiening van geouditeerde state;
  3. gereelde moniteringsprosedures;
  4. geskeduleerde of ongeskeduleerde inspeksie besoeke of hersiening van werkverrigting; en
  5. enige ander beheermaatreëls wat nodig geag word.
8. Ingevolge paragrawe 5 tot 7 hierbo, is die DH, as Rekenpligte Beampte vir die WKOD, dus verantwoordelik—
8.1 om te verseker dat die SBL'e die skoolfonds vestig en administreer ooreenkomstig die aanwysings soos uitgereik in die finansiële handleiding; en
8.2 om beheermaatreëls in plek te hê om te verseker dat alle staatsfondse wat aan openbare skole betaal word, aangewend word vir die doelwitte waarvoor dit toegeken is en dat hierdie fondse behoorlik verreken word. Sulke maatreëls kan inlsuit, die indiening van verslae en monitering en inspeksie besoeke by skole.

9. Ten spyte van die uitreiking van die finansiële handleiding en die ondersteuning wat deur distrikspersoneel aan skole verskaf word ten opsigte van finansiële bestuur, ondervind die WKOD steeds, op 'n gereelde basis, gevalle van mindere tot ernstige gebreke in basiese finansiële bestuur, wat dikwels uitloop op finansiële wanbestuur, bedrog en ander ernstige oortredings. Daar word van die WKOD verwag om te verseker dat voldoende beheermaatreëls in plek is, op inrigtingsvlak, om die moontlikheid van bedrog en korrupsie te elimineer. Ten einde te verseker dat alle skool alle skoolfondse effektief, doeltreffend en op 'n deursigtige wyse bestuur, vaardig die DH hiermee die volgende bykomende instruksies aan alle SBL'e uit, wat gevolg moet word:
9.1 Verslag van die ontvangs en besteding van alle skoolfondse

  1. Ingevolge die vereistes, soos gestipuleer in paragrawe 5 – 7, moet alle SBL'e kwartaallikse rekords van alle inkomste en uitgawes van skoolfondse in stand hou en op datum hou, en daaroor verslag doen. Vir hierdie doel moet die aangehegte WKOD 043-kwartaalverslag gebruik word.
  2. Ingevolge Tesourie Regulasie 8.4(a) word alle skole versoek om 'n getekende WKOD 043-kwartaalverslag en die volgende aanhegsels vir die 2de en die 4de kwartaal, alleenlik, by die betrokke distrikskantoor in te dien, binne 30 dae van die einde van die twee kwartale (uitgawes tot 30 Junie en 31 Desember):
    1. 'n Kopie van die bankstaat vir die laaste maand van die kwartaal van rapportering;
    2. 'n Kopie van die bankstaat van beleggingsrekeninge wat die skool het, soos op die laaste maand van die kwartaal van rapportering; en
    3. 'n Kopie van die laaste munisipale rekening en bewys van betaling.
  3. Fondse sal slegs aan skole oorbetaal word in April/Mei en November, indien hierdie twee bevredigende WKOD 043-verslae oor die finansiële aktiwiteite ontvang is.
  4. Verder versoek artikel 43(5) van die SASW skole om (vir die aandag van die betrokke onderwysdistrik se direkteur) 'n kopie van hulle geouditeerde stel finansiële state, teen 30 Junie van elke jaar, in te dien vir die vorige finansiële jaar.
9.2 Monitering van die ontvangs en besteding van alle skoolfondse

  1. Die rekeningkundige en interne beheerstelsels by baie inrigtings voorsien nie bestuur met deeglike bewyse dat die doelwitte in pargrawe 5-7 hierbo voldoende bereik is nie. Om hierdie rede het die DH, ingevolge artikel 9 van die Wet op Skoolonderwys in die Wes-Kaap, die Regulasies Betreffende Huisbesoek en evaluering van Openbare en Gesubsidieerde Onafhanklike Skole en Tesourie Regulasie 8.4 (c) en (d) hiermee beamptes van distrike toestemming gegee om skole ten minste een keer per semester te besoek om werkverrigtinge te evaleer en voldoening aan nasionale en provinsiale norme en standaarde vir skoolbefondsing te evalueer. Dit sluit onder andere, die evaluering van die effektiwiteit en doeltreffendheid van die rekeningkundige en interne beheermaatreëls binne alle instellings van die WKOD in, en om ondersteuning en opleiding aan betrokke skoolpersoneel en SBL-lede in finansiële bestuur te verskaf.
  2. Dit is veral nodig in omstandighede waar verdeling van pligte beperk is en ouditbewyse van toesighoudende beheer ontbreek.
  3. As 'n gevolg van die verkryging van insig aangaande die rekeningkundige en interne beheerstelsels en beheertoetse, kan hierdie beamptes bewus word van swakhede in die stelsels van inrigtings.
  4. Hierdie beamptes word versoek om die bestuur bewus te maak, sodra dit prakties en op 'n behoorlike verantwoordelikheidsvlak moontlik is, van wesenlike swakhede in die ontwerp en toepassing van rekeningkundige en interne beheerstelsels wat onder hulle aandag gekom het.
10. Ten spyte van die feit dat departementele beamptes skole sal besoek om ontvangs en besteding van skoolfondse te moniteer, kan die Lid van die Uitvoerende Raad (LUR), ingevolge artikel 43(4) van die SASW, indien hy of sy dit nodig ag, die Ouditeur-generaal versoek om 'n oudit te onderneem van die rekords en finansiële state van 'n publieke skool. Die WKOD oorweeg die inroeping van hierdie bepaling as 'n verdere maatreël om finansiële bestuur in skole te versterk. Sodra 'n besluit in hierdie opsig geneem is, sal die WKOD die rolspelers dienooreenkomstig inlig. Intussen word prinsipale opdrag gegee om hulle rol, soos uiteengesit in pargraaf 3 hierbo, met toewyding te vervul.

11. Verder, waar verbetering in finansiële bestuur nie gerealiseer word nie, sal die WKOD die wettige regsmiddels soos vervat in artikels 22 – 25 van die SASW, toepas.

12. Vir verdere ondersteuning aan die SBL’e, het die WKOD 'n elektroniese Kontantboekstelsel ontwikkel vir die vaslegging van alle inkomste en uitgawes van skoolfondse wat ook skakel met die begroting van die skool.

Hierdie stelsel genereer ook die WKOD 043-kwartaalverslag wat ingedien moet word. Hierdie stelsel is beskikbaar aan alle skole, en distrikspersoneel sal skole ondersteun met die implementering daarvan. Skole wat gebruik maak van administratiewe stelsels soos PASTEL, moet ook die WKOD 043-kwartaalverslag voltooi.


13. Bring asseblief die inhoud van hierdie omsendbrief onder die aandag van distrikskantoorbeamptes, prinsipale, beheerliggaamlede en skoolbestuurspanne.


GETEKEN: JH LYNERS
WAARNEMENDE HOOF: ONDERWYS
DATUM: 2014:09:10

"South African Schools Act (SASA), 1996 (Act 84 of 1996)"  (grootte: 255 KB)
"Public Finance Management Act (PFMA), 1999 (Act 1 of 1999)"  (grootte: 487 KB)
"WCED 043 quarterly report"  (grootte: 52 KB)