1. Agtergrond

Vir 'n hele aantal jaar word die Wes-Kaap Onderwysdepartement (WKOD) gekonfronteer met die uitdaging om genoeg leerderakkommodasie in die provinsie te verskaf. Die hoofkenmerke van die probleem kan soos volg saamgevat word:
1.1 Toename in leerdergetalle

Demografiese opnames toon dat 48 000 mense jaarliks na die Wes-Kaap verhuis. In die afgelope dekade het die aantal leerders in die skoolstelsel in die Wes-Kaap met 65 000 leerders toegeneem, van 832 000 in 1995 tot 912 000 in 2004. In 2004 alleenlik, was daar ‘n toename van ongeveer 24 000 leerders.
2.1 Migrasie en mobiliteit van leerders
1.2.1 'n Toename in leerderinskrywing en leerdermobiliteit maak beplanning vir leerder-akkommodasie moeilik en verklaar die feit dat daar 'n groot aantal onderbenutte skole en klaskamers sowel as oorbevolking en tekorte aan klaskamers in die provinsie is.
1.2.2 Daar is verskeie maniere waarop die wanaanpassing tussen vraag en aanbod vir klaskamers aangespreek kan word: samesmelting van skole, gebruik van busvervoer, die bou van addisionele klaskamers, die benutting van mobiele klaskamers, ens. Voordat enige van hierdie strategieë egter gebruik kan word, is dit noodsaaklik om riglyne vir die kapasiteit van 'n skool daar te stel.
2. Wetgewende verantwoordelikheid
2.1 Die Departementshoof is verantwoordelik vir die administrasie van die toelating van leerders tot 'n openbare skool. Alhoewel die toelatingsbeleid van 'n openbare skool deur die beheerliggaam van die skool bepaal word, moet alle aansoeke om die toelating van 'n leerder tot 'n openbare skool gerig word aan die Departement op 'n wyse wat deur die Departementshoof bepaal word. Verder moet die toelatingsbeleid van die beheerliggaam in ooreenstemming wees met die Suid-Afrikaanse Grondwet, die Suid-Afrikaanse Skolewet en toepaslike provinsiale beleid.
2.2 As die Departementshoof weier om 'n leerder tot 'n openbare skool toe te laat, kan die leerder of sy of haar ouer by die Provinsiale Minister van Onderwys appèl teen die besluit aanteken.
3. Doel van die beleidsriglyne
3.1 Die doel van hierdie riglyne is om duidelike beleid oor die kapasiteit van 'n skool daar te stel. Dit sal die WKOD in staat stel om oor-inskrywing in sommige skole te bestuur en beskikbare ruimte in ander skole beter te benut.
3.2 Ten einde beleidsriglyne te bepaal, is dit belangrik om duidelikheid oor die volgende te verkry:
3.2.1 'n Klaskamer of onderrigruimte

Onderrigruimte word in Omsendbrief 0240/2003 gedefinieer as die ruimte in enige klaskamer, laboratoriums ingesluit, spesiaalingerigte kamers en ander geskikte kamers in 'n skool wat benut kan word vir die onderrig van leerders. (Skoolsale en forums word uitgesluit.)

Spesiaalingerigte kamers soos wetenskaplaboratoriums is ingesluit by definisies van onderrigruimtes. Die betrokke wetgewing moet egter in ag geneem word, en gesondheids- en veiligheidskwessies moet vir spesiaalingerigte kamers oorweeg word.
3.2.2 Klaskamers gebou met geld van agente anders as die Staat

Ingevolge artikel 37(4) van SASA is alle bates wat deur 'n openbare skool bekom word die eiendom van die skool. Aangesien openbare skole op Staatsgrond is, kan die WKOD/LUR voorskryf hoe die geboue benut moet word. Al die klaskamers by 'n skool sal dus oorweeg word by die bepaling van die minimum getal leerders per klas.
3.2.3 Kapasiteit van 'n skool en onderwyser:leerderverhoudings

Die kapasiteit van 'n skool is nie dieselfde as die onderwyser:leerderverhouding nie. Die kapasiteit van 'n skool word bepaal deur die klaskamer:leerderverhouding te gebruik om die getal leerders wat in 'n skool geakkommodeer kan word, te bepaal.
4. Bepaling van die kapasiteit van 'n skool
4.1 Die riglyn vir die bepaling van die kapasiteit van openbare gewone skole in 2005 is 'n glyskaal van 35 - 38. Met ander woorde, die kapasiteit van 'n skool vir 2005 is 'n klaskamer:leerderverhouding van 1:35 tot 38 vir alle skole.
4.2 Skole wat in 2004 100 of meer leerders bokant hulle vasgestelde kapasiteit ingeskryf het, moet oor die volgende vyf jaar hulle inname tot hulle vasgestelde kapasiteit verminder. Verdere riglyne in hierdie verband sal ter voorbereiding vir toelatings gedurende 2005 voorsien word.
5. Die bestuur van skole se inskrywing met die oog op hulle kapasiteit

Die volgende proses sal in 2004 vir 2005 gevolg word:
5.1 OBOS-direkteure sal alle skole skriftelik inlig van hulle leerderinskrywingkapasiteit volgens die bepaalde norme.
5.2 Skole wat meer as die bepaalde kapasiteit ingeskryf het, word aangemoedig om die getal leerders wat ingeskryf is, te verminder.
5.3 Hoër- en primêre skole wat in 2005 onderingeskryf is, kan deur die Kringbestuurder versoek word om addisionele leerders in te skryf.
5.4 In reaksie op so 'n versoek kan die prinsipaal van 'n skool motiveer vir die uitsluiting van spesiaalingerigte kamers of versoek dat kurrikulumaanbiedings by die bepaling van die skool se kapasiteit oorweeg word.
5.5 Die Kringbestuurder sal dan die skool besoek om die aard en getal van die spesiaalingerigte klaskamers te bepaal, en 'n aanbeveling maak aan die OBOS-direkteur vir sy of haar verdere oorweging.
5.6 As daar dan vasgestel word dat die skool voldoende ruimte het vir addisionele leerders, sal samesprekings met die betrokke skoolbeheerliggaam (SBL) begin om tot ongeveer 38 addisionele leerders by enige skool in te skryf. Hierdie leerders moet ingeskryf word by die toegangsgrade tot die skool (byvoorbeeld graad 1, graad 8 of graad 10).
5.7 In sekere gevalle waar daar gevind word dat die aanvraag na akkommodasie baie hoog is, moet die OBOS-direkteur die beskikbare ruimtes volgens diskresie benut om te verseker dat alle leerders geakkommodeer word.
5.8 Skole in landelike dorpe waar daar slegs een skool is, kan versoek word om meer leerders as dié wat in 5.6 hierbo gespesifiseer word, toe te laat.
5.9 Indien daar oor die toelating van addisionele leerders ooreengekom word, moet alle prosesse en prosedures wat deur die SBL vereis word, gevolg word.
5.10 As daar nie oor die inskrywing van addisionele leerders in 2005 oreengekom kan word nie, kan die skool appèl aanteken by die OBOS-direkteur wat 'n finale besluit in hierdie verband sal neem.
5.11 Indien addisionele leerders ingeskryf word, sal groeiposte, meubels en leerderondersteuningsmateriaal vir 2005 ooreenkomstig die gebruiklike norme aan die skole toegeken word.


GETEKEN: R.B. SWARTZ
HOOF: ONDERWYS
DATUM: 2004:11:24